Ziek door je werk: als werken niet loont en preventie faalt

Elk jaar overlijden er 4.000 Nederlanders als gevolg van hun werk. Een groot deel van de gevallen komt door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Dit moet anders, daarom wil het kabinet dat in 2040 niemand meer overlijdt door slechte werkomstandigheden. Hoe kunnen we het ontstaan van ziekte door het werk voorkomen? En worden deze werkgerelateerde ziekten wel voldoende herkent en erkent? Hier hadden we het over tijdens de lezing over werkgerelateerde ziekten georganiseerd door De Nieuwe Utrechtse School, Van Hier Naar […] en Exposome-NL

De invloed van je werkomgeving op je gezondheid

Een gezonde werkomgeving is belangrijk, want een groot deel van je leven besteed je op je werk. Bij sommige beroepen komen specifieke gezondheidsrisico’s kijken. Werknemers die zijn blootgesteld aan asbest of het mineraal silica, wat je tegenkomt in de mijnbouw en glasproductie, krijgen bijvoorbeeld vaker longkanker. “Als epidemioloog doe ik onderzoek naar de associaties tussen blootstellingen en ziekten,” vertelt dr. Susan Peters, universitair hoofddocent bij het Institute for Risk Assessment Sciences van de Universiteit Utrecht. Voor haar onderzoek brengt Peters het exposoom in kaart, dat is de verzameling van alle omgevingsfactoren waaraan je wordt blootgesteld.

“Het exposoom is lastig om te meten, het varieert over de tijd en er is geen methode waarbij je alle factoren in je omgeving in één keer kan meten.” Toch gaan Peters en collega’s deze uitdaging aan, en zal er bijvoorbeeld binnen het samenwerkingsverband LEXCES op innovatieve wijze de blootstelling aan chemicaliën van werknemers bij chemische bedrijven in kaart gebracht worden. “Daarmee kunnen we kijken wie er wordt blootgesteld aan bepaalde stoffen en wie er mogelijk ziek worden.” Op basis van deze informatie kan er onderzocht worden welke hoeveelheid blootstelling leidt tot het ontstaan van ziekten en is het mogelijk om de toelaatbare normen hierop aan te passen.

Bij de lasopleiding is het vak ‘veilig lassen’ een keuzevak, dat moet veranderen.

Voorkomen is beter dan genezen

Het aanpassen van de norm alleen zal het probleem niet gaan oplossen. “Begin bij het onderwijs”, stelt dr. Jos Rooijackers, longarts en voorzitter bij het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen. Volgens Rooijackers wordt er te weinig aandacht besteed aan veilig leren werken. “Bij de lasopleiding is het vak ‘veilig lassen’ een keuzevak, dat moet veranderen.” Als longarts ziet hij veel patiënten die door ongezonde werkomstandigheden longklachten hebben gekregen, zo ook Henri Willems. Willems ademde veertien jaar lang giftige lasgassen in tijdens zijn werk. “Het mondkapje wat we ophadden was bedoeld voor bouwstof en beschermde niet tegen lasgassen”, geeft Willems aan. Toen hij met kortademigheid op de fiets naar de huisarts ging, stortte hij in elkaar. Zijn longinhoud was gehalveerd en hij kreeg uiteindelijk de diagnose niet-astmatisch beroepsastma.

Rechtvaardigheid en het herkennen van beroepsziekten

“Gelukkig had ik een goede bedrijfsarts die de klachten herkende en wist de arts dat het met werk te maken had”, gaat Willems verder. Toch worden beroepsziekten door een gebrek aan tijd en kennis niet altijd door artsen herkend. “Doordat deze ziekten pas later ontstaan, is het lastiger om deze ziekten als beroepsziekten te herkennen”, zegt epidemioloog Peters. Wanneer een beroepsziekte wel erkent wordt door een arts, kunnen er juridische procedures gestart worden om een vergoeding te krijgen van de werkgever. Ook kunnen werknemers sinds 2023 gebruikmaken van de Regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB) voor financiële tegemoetkoming voor enkele specifieke aandoeningen. Op dit moment staan er drie aandoeningen op de lijst en deze zal worden uitgebreid over de tijd.

Promovenda bij het Molegraaff Instituut voor Privaatrecht, mr. Marlou Overheul, doet onderzoek naar rechtvaardigheid van compensatieregelingen voor beroepsziekten. “Schadeafhandelingen zijn complex en er komen veel juridische obstakels bij kijken”, aldus Overheul. “De procedures zijn lang en geestelijk belastend voor de patiënt en de kans op volledige schadevergoeding is klein.” Dat bleek ook in een recente zaak over schadevergoedingen na blootstelling van medewerkers aan de kankerverwekkende stof Chroom6. De NOS meldde dat de rechtbank de vorderingen van de slachtoffers heeft afgewezen door een gebrek aan bewijsmateriaal en medische stukken per individu. Daarnaast zijn er ook andere situaties waarbij patiënten bij de regelingen tussen wal en het schip belanden. “Mijn beroepsziekte staat nu nog niet in de TSB regeling”, vertelt Willems, die nog steeds aan het procederen is tegen zijn oude werkgever. “Door de medicijnen, traplift en andere hulpmiddelen is inmiddels al mijn spaargeld erdoorheen.”

Om ervoor te zorgen dat in 2040 niemand meer ziek wordt van blootstellingen tijdens het werk, is er nog veel werk aan de winkel. Voor preventie van werk gerelateerde ziekten moeten we onderzoek blijven doen naar het werkgerelateerde exposoom en waar nodig de normen voor blootstelling aan gevaarlijke stoffen aanpassen. Het is essentieel dat deze kennis vervolgens op de werkvloer terecht komt en dat werkgevers en werknemers leren wat veilig werken inhoud. Daarnaast is het ook belangrijk dat artsen worden opgeleid om de beroepsgerelateerde ziekten herkennen. Alleen dan kunnen de beroepsziekten erkend worden en kunnen de slachtoffers rechtvaardig behandeld worden.