Klimaatcrisis vraagt om nieuwe bestuurskunst

De klimaatcrisis wordt steeds zichtbaarder. Tegelijkertijd hebben burgers in Nederland ook concrete zorgen over migratie, huisvesting, zorg en levensonderhoud. De problemen die zij ervaren zullen vele malen groter worden als we niet óók hard werken aan een duurzame samenleving, aldus ruim 30 hoogleraren en onderzoekers in de Bestuurskunde van verschillende Nederlandse universiteiten in het tijdschrift Binnenlands Bestuur. Zij roepen de Tweede Kamer en het nog te vormen kabinet op om deze complexe opgave met nieuwe bestuurskunst aan te pakken, en geven daarbij ook concrete startpunten aan. Deugdelijk bestuur betekent recht doen aan de zorgen van burgers in het hier en nu en tegelijkertijd verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst, stellen zij.

Veel Nederlanders maken zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering. Tegelijkertijd laat de uitslag van de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen zien dat veel kiezers meer directe zorgen hebben over migratie, huisvesting, zorg en levensonderhoud. Beide zorgen verdienen een deugdelijk politiek antwoord van de nieuwe Tweede Kamer en het te vormen kabinet. Dat is in het algemeen belang en is nodig voor de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de overheid, stellen de auteurs.

Startpunten voor nieuwe bestuurskunst

Cruciaal is daarom dat politici de komende jaren een bestuurskunst ontwikkelen die recht doet aan de zorgen van burgers in het hier en nu en tegelijkertijd verantwoordelijkheid neemt voor de toekomst van ons land en de planeet, aldus de bestuurskundigen in hun oproep in Binnenlands Bestuur.

Zij pleiten ervoor die beide opgaven niet tegenover elkaar te zetten, maar te verbinden. Dat vraagt dat om méér dan politics as usual en is het een forse uitdaging. Voor de vereiste nieuwe bestuurskunst benoemen zij enkele concrete startpunten:
 

1. Bied perspectief op de korte en lange termijn: wees eerlijk over de klimaatcrisis en presenteer tegelijkertijd een hoopvol perspectief waarin ook vraagstukken als sociale ongelijkheid en migratie zijn opgenomen; een samenhangende en verbindende visie die het vertrouwen geeft dat onze inspanningen aan huidige en toekomstige generaties een beter leven geven.
    
2. Kom direct in actie maar wees ook voorbereid op een marathon: zorg dat beleid ten aanzien van huisvesting, sociale ongelijkheid en migratie niet alleen op korte termijn effect sorteren, maar ook belangrijke stappen zijn in de duurzaamheidstransitie, óver de komende kabinetsperiode heen. Institutionele waarborgen op de lange termijn zouden bijvoorbeeld de benoeming van een klimaatcommissaris en een klimaattoets voor nieuw beleid kunnen zijn.
    
3. Stimuleer betrokkenheid in de samenleving voorbij de polarisatie: verbinding en begrip in de samenleving zijn essentieel als de spanningen rond allerlei crises oplopen; stimuleer het maatschappelijke gesprek tussen groepen en generaties over hun (uiteenlopende) zorgen over heden en toekomst, bijvoorbeeld met behulp van burgerfora.
    
4. Wees uitnodigend maar ook streng richting bedrijfsleven: de kennis en inzet van bedrijven is essentieel bij het werken aan grote vraagstukken zoals de klimaatcrisis. Zij hebben recht op een betrouwbare en vaste koers. Zorg voor een duidelijk visie over de noodzakelijke transitie en formuleer duidelijke (spel)regels voor bedrijven; koppel dit aan consequente handhaving en onafhankelijk publiek toezicht.

Auteurs en ondertekenaars

De auteurs van de oproep zijn: Hans Joosse, Albert Meijer, Lennart Stam, Wouter de Rijk en Judith van Erp, allen werkzaam bij het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht. Hun opiniebijdrage is ondertekend door ruim 30 hoogleraren en onderzoekers in de Bestuurskunde, werkzaam aan verschillende Nederlandse universiteiten.