Nieuwe onderzoeksgroep omtrent filosofie van de sterrenkunde & kosmologie

Utrecht heeft een lange en rijke traditie in de geschiedenis en filosofie van de wetenschap. Deze wordt nu uitgebreid met een gloednieuwe onderzoeksgroep op het onderwerp van de filosofie van de sterrenkunde & kosmologie (UPAC), bestaande uit zowel filosofen van de natuurkunde als natuurkundigen, en geleid door dr. Niels Martens. UPAC is onderdeel van het Freudenthal Instituut (Faculteit Bètawetenschappen, Departement Wiskunde) en geaffilieerd aan het Descartes Centre voor Wetenschapsgeschiedenis en Wetenschapsfilosofie. De filosofie van de kosmologie is een relatief nieuw vakgebied, een decennium geleden geïnitieerd in het VK en de VS waarna het vooral tractie kreeg in Noord-Amerika. De filosofie van de moderne astrofysica is nog jonger; het eerste tekstboek verscheen pas eerder dit jaar. Hoewel deze initiatieven vooral focusten op de epistemologische eigenaardigheden van—dat wil zeggen, de aard en status van kennis in de unieke context van—sterrenkunde en kosmologie, streeft de UPAC groep na om een EU-centrum van filosofie van de sterrenkunde & kosmologie te worden dat focust op complementaire perspectieven: metafysisch, semantisch, en sociaal.

Ruimte(tijd) en Materie: Achterhaalde Categorieën

Het eerste focusgebied van de onderzoeksgroep is het COSMO-MASTER project —"Philosophy of COSMOlogy: Matter And SpaceTime ERadicated"—dat een genereuze subsidie heeft ontvangen van het European Research Council door middel van een ERC Starting Grant (101076402) met een waarde van bijna anderhalf miljoen euro. De twee primaire conceptuele categorieën in ons universum zijn ruimte(tijd) en materie. De eerste wordt vaak beschouwd als de container, en de laatste als dat wat zich in de container bevindt. Echter, deze orthodoxe ruimtetijd–materie dichotomie lijkt niet meer van toepassing te zijn in de context van de moderne sterrekunde, astrofysica en kosmologie. Het is in deze context dat het COSMO-MASTER project uitzoekt wat de vergaande gevolgen van deze conceptuele afbrokkeling zijn voor zowel natuurkunde als filosofie.

Next Generation Event Horizon Telescope Collaboration (ngEHT)

Het tweede focusgebied van de UPAC-groep is de ngEHT collaboration. De ngEHT heeft als doel het bouwen van ~10 nieuwe telescopen verspreid over de hele wereld, om de EHT array uit te breiden, om zodoende een virtuele telescoop ter grootte van de hele planeet te creëren waarmee videos van zwarte gaten opgenomen worden. UPAC speelt een leidende rol binnen één van de ngEHT working groups: History Philosophy Culture (HPC). Deze groep focust op de sociale organisatie van zo'n groot samenwerkingsverband in de (astro)fysica: welke organisationele structuur is optimaal, hoe om te gaan met meningsverschillen, hoe schrijf je een artikel met honderden auteurs, en hoe beïnvloeden al deze zaken de uiteindelijke kennis die geproduceerd wordt?

The ngEHT has placed a major institutional bet on redrawing the lines that have confined academics to separate departments, professional gatherings and research funding panels in response to the challenges faced by modern science.

Utrecht Geschiedenis & Filosofie van de Wetenschap

Dit is niet de enige recente uitbreiding van Utrecht Geschiedenis & Filosofie van de Wetenschap. Een ander ERC project, "BOHR21", heeft zojuist een new team gerekruteerd om het gedachtegoed en de invloed van de natuurkundige Niels Bohr opnieuw te analyseren, een nieuwe Vidi Project, "Microbiome Research and Race in the ‘Local South’", helpt ons om te beslissen wanneer het nuttig is om rassencategorieën te hanteren in onderzoek naar het menselijke microbioom en wanneer dat schadelijk is, en Prof. Federica Russo is vorige maand aangesteld als professor van 'Filosofie en Ethiek van de Techno-Wetenschap'.