Jeugdspaarwet en zilvervlootrekening: “Sparen had in de jaren vijftig een belangrijke morele waarde”

In de jaren vijftig werd de Jeugdspaarwet in Nederland ingevoerd, met het doel om sparen onder de jeugd aan te moedigen. Universitair hoofddocent Economische en sociale geschiedenis Joost Dankers publiceerde eerder het boek Spaarbanken in Nederland en was onlangs te gast bij BertOp5, op NPO Radio 5, om meer te vertellen over wat deze wet precies inhield.

Morele waarde

De wet werd ingevoerd in 1958 en was gericht op jongeren vanaf vijftien jaar, vertelt Dankers. Zij konden een zogenaamde zilvervlootrekening openen, waarop ze tot hun twintigste mochten sparen. “Sparen had in de jaren vijftig een belangrijke morele waarde”, legt hij uit. “Het werd als een deugdzaam iets beschouwd en het was eigenlijk ook een nationale plicht: je moest meewerken aan de wederopbouw van Nederland na de oorlog.” 

Rente en premie

De zilvervlootrekening was anders dan een gewone spaarrekening, legt Dankers uit. De rente was niet erg hoog, zo’n drie tot vier procent. Spaarders kregen naast rente echter ook een premie. “Dan betaalde de overheid aan het eind over het bedrag dat je ingelegd had een premie van tien procent. Dat was natuurlijk wel aantrekkelijk.”

Sparen was belangrijk

“In die tijd bestond krediet nog niet”, vertelt Dankers, “en je kon niet zo makkelijk geld lenen.” Voor bijvoorbeeld de aankoop van een wasmachine of het betalen van een studie was het dus belangrijk dat er een bedrag apart werd gezet. “Mensen kunnen zich dat nu niet meer voorstellen maar een ijskast of een wasmachine kostte ongeveer net zoveel als een maandsalaris.” Ook was het huidige sociale wetgevingsstelsel, waaronder pensioenen, in de jaren vijftig nog lang niet compleet, voegt hij toe, waardoor sparen erg belangrijk was.

Tot in de jaren negentig

De zilvervlootrekening verdween met het intrekken van de Jeugdspaarwet in de jaren negentig. “Ik denk dat het zeker een bezuinigingsmaatregel is geweest”, zegt Dankers. De situatie in de jaren negentig was een stuk anders dan die in de jaren vijftig: er was onder andere betere sociale zekerheid, waardoor de noodzaak er niet meer zou zijn geweest.