De pensioenhervormingen: een dialoog van doven?
In de afgelopen jaren is er veel discussie rondom de hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel geweest. Heel erg veel. Maar zijn de gesprekken wel met de juiste partijen gevoerd? Essentieel is een open dialoog waarin de belangen en zorgen van alle deelnemers (jong en oud) worden gehoord en serieus genomen, maar in plaats daarvan ziet Hans van Meerten dat gefundeerde kritiek op de wet niet of nauwelijks wordt geduld.
De nieuwe pensioenwet is inmiddels een feit, maar hoe deze uiteindelijk gaat luiden is onzeker. Met name hoe de reeds opgebouwde pensioenrechten gaan worden omgezet (invaren) in het nieuwe stelsel, is met veel mist omgeven. Dat de mogelijk nieuwe regering – bestaande uit PVV, BBB en NSC - veranderingen in de wet zal aanbrengen, is zeer waarschijnlijk.
We zijn er dus nog lang niet. De complexiteit van pensioenhervormingen vereist een diepgaande technische analyse vanuit alle kanten, maar ook een open dialoog waarin de belangen en zorgen van alle deelnemers (jong en oud) worden gehoord en serieus genomen. Het is cruciaal dat deze gesprekken plaatsvinden in een sfeer waarin men zich veilig en gerespecteerd voelt om ideeën en kritiek te delen.
Helaas gebeurt dat te weinig.
Gefundeerde kritiek op de wet wordt niet of nauwelijks geduld. Zo worden met enige regelmaat mensen die grote vraagtekens hebben bij deze pensioenhervorming negatief en met weinig respect weggezet.
Ook door de FNV, de grootste vakbond en architect van de nieuwe pensioenwet, die woorden gebruikt als “wappies”. Om deze mensen zo weg te zetten, die soms wel veertig jaar voor hun pensioen hebben gespaard, getuigt bovendien van weinig empathie.
De bekende pensioen-econoom prof. Lans Bovenberg bezigde de term “rattenvanger”, voor mensen die de invloed van de deelnemer in pensioenfondsen willen vergroten. Dat is nogal beledigend en weinig constructief.
De hervorming van het pensioenstelsel is een forse uitdaging die niet alleen technische expertise vereist, maar ook een breed maatschappelijk draagvlak. En dit draagvlak is er niet. Het kan alleen worden bereikt als er transparantie is over de inhoud en implicaties van de voorgestelde veranderingen en als er ruimte is voor feedback vanuit verschillende perspectieven.
Ook daar ontbreekt het aan.
De nieuwe pensioenwet bevat zoveel onzekerheden en onvolkomenheden, dat zelfs experts niet weten hoe dit uitpakt. En ondertussen wordt op pensioencongressen gedebatteerd over zeer technische onderwerpen, bijvoorbeeld welke renteafdekking nu moet worden gekozen voor het invaarmoment.
Aan de grote maatschappelijke onrust gaat de pensioensector voorbij.
Dat is zorgwekkend. Voor de voortgang en acceptatie van de pensioenhervormingen is noodzakelijk dat er een respectvolle en constructieve dialoog wordt gevoerd. Papieren inspraak of enquêtes van pensioenfondsen die zeggen “dat wil de deelnemer”, versterkt de onrust alleen maar. Het gebruik van pejoratieve termen draagt ook niet bij aan het realiseren van de pensioenhervorming. Integendeel, het ondermijnt het vertrouwen en de bereidheid tot samenwerking.
Maar, zeggen de voorstanders van de nieuwe pensioenwet, we hebben al 15 jaar lang gepraat en zorgvuldig alle voor- en tegens afgewogen.
Het klopt dat er al heel lang gepraat is, maar kennelijk niet over de nieuwe pensioenwet. Die bevat zoals gezegd veel onduidelijkheid en staat zelfs op gespannen voet met de rechtsstaat. Bijvoorbeeld door het ontnemen van het individueel bezwaarrecht bij het invaren.
Al die jaren is niet (goed) gesproken met de deelnemers, die het wél allemaal betalen. Terwijl er heel veel pensioengeld aan communicatie en publiekscampagnes is gespendeerd. Zonder resultaat. Pensioenfondsen lijken uit het oog verloren te hebben dat ze er zijn voor de deelnemers.
Het is echter nog steeds niet te laat, maar wel twee voor twaalf. Mijn tip: neem de deelnemer nu eens echt serieus en maak echte inspraak en keuzevrijheid mogelijk.
Hans van Meerten