Wetenschappers informeren inwoners met meetpunt in achtertuin over eerste meetgegevens

Vrijwilligers uit Gelderland en Utrecht stellen hun achtertuin beschikbaar aan wetenschappers van de Universiteit Utrecht om ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide te meten. De wetenschappers willen daarmee de luchtkwaliteit in de regio Foodvalley inzichtelijk maken en het effect van veehouderijen op de lokale luchtkwaliteit onderzoeken. Woensdag 24 januari 2024 kwamen de wetenschappers en de vrijwilligers samen om de eerste meetgegevens te bespreken.

Er waren vijfendertig vrijwilligers aanwezig en zeven mensen van de universiteit. “Het was goed om elkaar te ontmoeten”, blikt onderzoeker Serigne Lô terug. “Op de universiteit werken wetenschappers, veldwerkers en projectcoördinatoren mee aan dit project. Enkelen komen bij vrijwilligers thuis of hebben mailcontact, maar de meesten werken vooral achter de schermen - ze coördineren bijvoorbeeld het project. De vrijwilligers kregen een gezicht bij de mensen van de universiteit, en andersom. Het was waardevol om elkaar te leren kennen, en we waren benieuwd welke vragen er leven bij de vrijwilligers.” Ook presenteerde Lô de meetgegevens uit het meetnetwerk.

Grote verschillen in ammoniak

“We wisten al dat er in het buitengebied meer ammoniak in de lucht zit dan binnen de bebouwde kom, en in natuurgebieden het minst. Dat betekent echter niet dat de meetwaarden in natuurgebieden laag zijn”, vertelt Lô. “Nu blijkt uit onze eerste analyses dat het aantal veehouderijen in de buurt (enkele kilometers) invloed hebben op de hoeveelheid ammoniak in een tuin met meetpunt. De ammoniak komt dus niet alleen van de dichtstbijzijnde boerderij. We gaan dit nu nog specifieker onderzoeken. Met die resultaten kunnen we mogelijk modellen verbeteren.” Dat is belangrijk, want die modellen worden gebruikt voor het maken van beleid. “Zo’n model heeft vooral op kleine schaal wat onzekerheid. We gaan onderzoeken hoe goed modellen de werkelijke hoeveelheid luchtverontreiniging kunnen voorspellen vergeleken met onze meetapparatuur.”

Het aantal veehouderijen binnen enkele kilometers blijken invloed te hebben op de hoeveelheid ammoniak in een tuin

Er zijn nog meer factoren van invloed op de luchtkwaliteit. “Het weer speelt een belangrijke rol, bijvoorbeeld windrichtingen, regen en temperatuur. In de winter is de hoeveelheid fijnstof en stikstofdioxide in de lucht meestal hoger dan in de zomer: als het koud is, beweegt de lucht relatief weinig en hoopt luchtverontreiniging op, bij warm weer beweegt en verschoont de lucht meer. Maar bijvoorbeeld ook het uitrijden van mest, toegestaan van februari tot en met augustus, kan van invloed zijn. We gaan onderzoeken hoe meetgegevens uit de achtertuinen samenhangen met bronnen van uitstoot in de buurt, zoals veehouderijen of een weiland waar mest wordt uitgereden.”

Fijnstof gelijk over hele regio

De hoeveelheid fijnstof is grotendeels hetzelfde op de verschillende meetpunten. “We zien weinig onderlinge verschillen in de regio. Wel varieert de hoeveelheid fijnstof in de tijd, bijvoorbeeld van dag tot dag, maar dat verandert voornamelijk gelijkmatig over de hele regio. Soms meten we wel pieken bij een meetpunt die niet zichtbaar zijn op andere meetpunten. Dat duidt vaak op een bron vlak in de buurt.”

We zien meer ammoniak in de lucht in de Regio Foodvalley dan gemiddeld in Nederland

Meer ammoniak in Regio Foodvalley

De inwoners waren benieuwd hoe goed de luchtkwaliteit is in de regio, vergeleken met de rest van Nederland. “We zien meer ammoniak in de lucht in de Regio Foodvalley dan gemiddeld in Nederland, hoewel er nergens zo uitgebreid gemeten wordt als in de Foodvalley. Dat geldt trouwens voor meerdere gebieden in Nederland met veel veehouderijen, zoals Noord-Limburg en Zuidoost Brabant. In provincies als Zeeland en Friesland zit er gemiddeld een stuk minder ammoniak in lucht.” Voor de onderzoekers was dat twee jaar terug een van de redenen om de luchtkwaliteit fijnmazig te gaan meten op verschillende plekken in de regio en te kijken in hoeverre veehouderijen de luchtkwaliteit beïnvloeden. Het komende jaar blijven ze in ieder geval nog metingen doen samen met vrijwilligers. Uniek aan dit meetnetwerk is dat er vaak en op veel plaatsen tegelijk wordt gemeten: in dorpen, steden en natuurgebied. Ook wordt de uitstoot van veehouderijstallen gemeten.