Water4all: meer betrokkenheid voor grondwateroplossingen genereren

De regering van Catalonië heeft de noodtoestand uitgeroepen vanwege de ernstige droogte in deze regio. Dit illustreert niet alleen de effecten van klimaatverandering, maar ook de urgentie van waterbergingsoplossingen met oog voor lokale omstandigheden. En om de bijdrage van lokale overheden, bedrijven en gemeenschappen te vergroten. Juist op dit gebied hebben onderzoekers van de Utrecht University School of Economics (U.S.E.) financiering ontvangen van het EU-programma Water4All. Ze zullen op de natuur gebaseerde oplossingen onderzoeken die de extreme effecten van klimaatverandering kunnen verminderen en bijdragen aan het veiligstellen van het watervoorzieningssysteem. De onderzoekers zullen dit probleem aanpakken door de waardenpercepties van stakeholders te onderzoeken en geschikte communicatievormen ontwikkelen om de samenwerking met hen, en de daaruit voortvloeiende implementatie van deze natuurlijke interventies, te bevorderen.  

In het EU-programma 'Water4all' zijn acht Nederlandse projecten gefinancierd. In totaal is de Nederlandse deelname ruim 2,3 miljoen euro gemoeid, waarvan 1,6 miljoen euro gezamenlijk wordt gefinancierd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en NWO, en 700.000 euro wordt gefinancierd door de Europese Commissie.

Het onderzoeksproject aan de Universiteit Utrecht is getiteld 'Climate Extremes buffering through groundwater flow-based Managed Aquifer Recharge and Public Engagement (ClimEx-PE)' en de onderzoekers opereren binnen een internationaal, multidisciplinair team onder leiding van prof. Judit Mádl-Szőnyi van de Eötvös Loránd Universiteit (Hongarije).

Ik wilde erbij betrokken zijn omdat het superbelangrijk is dat deze op de natuur gebaseerde oplossingen worden opgepikt - ze vereisen niet altijd enorme investeringen, maar wel het betrekken van stakeholders die bijdragen wat ze kunnen, zegt Katrin Merfeld van de Utrecht University School of Economics (U.S.E.), die het werkpakket met betrekking tot het creëren van bewustzijn en betrokkenheid van de betrokken partijen zal leiden - beide zijn van cruciaal belang om deze interventies van de grond te krijgen.

Het project is bedoeld om de stakeholders te begrijpen, hen voor te lichten over de grondwateroplossingen en hen meer te betrekken bij het ondersteunen van de invoering ervan, voegt Merfeld eraan toe.

Behoeften afstemmen op de tijd

Bewaren zonder containers te gebruiken

Ádám Tóth, een hydrogeoloog die ook bij het project betrokken is, legt uit waar we het over hebben als we het hebben over deze grondwateroplossingen, de zogenaamde Managed Aquifer Recharge (MAR)-systemen: Het zijn technische oplossingen om overtollig water in de grond op te slaan – om later te kunnen gebruiken. We hebben ze nodig om op tijd aan de behoeften te voldoen. Als er bijvoorbeeld een overstroming is, gaat het water meestal verloren in de rivieren en uiteindelijk in de oceaan. In periodes van droogte is dit (zoete) water niet meer beschikbaar. Het is dus beter om het in de grond te stoppen als je het hebt, omdat er dan geen verdamping plaatsvindt (door het zonlicht) en de hoeveelheid min of meer hetzelfde zal blijven.

Het zal niet de hele tijd op dezelfde plaats blijven, maar in een langzaam proces ondergronds verplaatsen. Tegelijkertijd kan het dan op natuurlijke, biologische en chemische wijze worden gefilterd – zonder gebruik te maken van chemicaliën, vanwege de ondergrondse structuur.

Een aquifer is een ondergrondse eenheid die water kan opslaan, bijvoorbeeld zandsteen. Zandsteen heeft ruimte om water op te slaan, en je kunt er gemakkelijk water aan onttrekken. Technische oplossingen om het water naar deze lagen te krijgen, kunnen bijvoorbeeld een kunstmatige vijver of een landbouwveld zijn van waaruit het water in de grond infiltreert. Andere oplossingen zijn het maken van putten, schachten, greppels, enz., van waaruit je water in de grond kunt injecteren.

Deze oplossingen kunnen ook de kans op overstromingen verminderen en kunnen gunstig zijn voor het herstel van grondwaterafhankelijke ecosystemen. Stel dat we ingrijpen met deze oplossingen en ze afstemmen op de waterkringloop. In dat geval zullen ze efficiënter en natuurlijker zijn - in plaats van dat we iets creëren dat in tegenspraak is met de specifieke kenmerken van de locatie, wat vaak gebeurt.

Rekening houdend met het grotere plaatje van de omgeving

Soms wordt er niet goed nagedacht over de natuurlijke ondergrondse omstandigheden en processen omdat er dringend behoefte is aan waterberging, vervolgt Tóth. Dat is de toegevoegde waarde: we proberen eerst de stroming van het water te bestuderen en te analyseren. Afhankelijk van de lokale omstandigheden kunnen we dan een interventie plannen. Ons onderzoek vindt plaats op drie specifieke locaties: Ierland, Spanje en Hongarije. De locatie in Hongarije is bijvoorbeeld een halfwoestijn, die steeds droger wordt. We moeten echt iets implementeren om ervoor te zorgen dat er drinkwater beschikbaar is voor de mensen daar.

We hebben de neiging om de ondergrondse wateroplossingen te vergeten. En meestal is er ook weerstand tegen.

Als er geen regen valt, bijvoorbeeld in de zomer, komt de enige bron van water uit de ondergrond. Maar meestal is die onzichtbaar en denken mensen er niet over na; ze zijn er niet over geinformeerd. Ze zijn zich meestal alleen bewust van de 'watercyclus' (regen die in rivieren valt, naar oceanen stroomt, verdampt en als regen weer naar beneden valt). Maar we hebben de neiging om de ondergrondse wateroplossingen te vergeten. En meestal is er ook weerstand tegen deze interventies van lokale burgers', voegt Tóth toe, 'vanwege hun gebrek aan kennis. Maar dat geldt net zo vaak voor beleidsmakers.

Betrokken partijen begrijpen en hun betrokkenheid vergroten

Dit is waar het onderzoek van de School of Economics om de hoek komt kijken, zegt Katrin Merfeld: We willen meer (publiek) bewustzijn creëren voor dit soort oplossingen. En we gaan onderzoeken wat er nodig is op het gebied van stakeholder engagement. Begrijpen wat de toegevoegde waarde is voor beleidsadviseurs en besluitvormers van overheden, publieke instellingen, NGO's, internationale organisaties, bedrijfsleven en lokale gemeenschappen om hieraan mee te werken. Mensen motiveren op basis van de voordelen die ze nastreven. Deze kunnen financieel zijn, maar kunnen bijvoorbeeld ook voordelen voor de gemeenschap, de gezondheid of de sociale cohesie met zich meebrengen. Het is niet per se eenvoudig om erachter te komen wat de echte wensen van de verschillende stakeholders zijn.

Echter, als je eenmaal de echte behoeften van stakeholders hebt ontdekt, zijn dit meestal de dingen die het beste werken om hen te motiveren om daadwerkelijk de dingen te doen die objectief goed zijn (maar tot nu toe niet zijn gedaan). We willen meer inzicht krijgen in hoe we hen erbij kunnen betrekken en hoe we de betrokkenheid bij deze grondwateroplossingen kunnen vergroten, besluit Merfeld.

Meer informatie

Wilt u meer weten over dit onderzoeksproject, neem dan contact op met Katrin Merfeld: k.merfeld@uu.nl.