Promovendus past evolutionaire benadering toe op geschiedenis van hekserij

Woodcut from a 1720 collection by William Dodd shows both male and female witches flying on broomsticks. Photo: Wellcome Library, London.
Woodcut from a 1720 collection by William Dodd shows both male and female witches flying on broomsticks. Photo: Wellcome Library, London.

Van de 15e tot de 17e eeuw werden in heel Europa heksen vervolgd. Veel toenmalige ideeën over heksen, zoals het geloof in een nachtelijke sabbat, het pact met de duivel, de vlucht op de bezemsteel, en martelen als verhoormethode, raakten er steeds beter op aangepast om grootschalige heksenvervolgingen te creëren. Hoe kon dat gebeuren, hoe ging dit proces in zijn werk? Hiernaar gaat Steije Hofhuis een promotieonderzoek verrichten, waarbij hij een nieuwe invalshoek introduceert: die van de darwiniaanse culturele evolutie. Hofhuis heeft voor zijn zelfbedachte voorstel financiering ontvangen van het Professor van Winter Fonds.

Historici en sociale wetenschappers zijn er geregeld van uitgegaan dat de toenmalige opvattingen over heksen door heksenjagers intelligent zijn ontworpen vanwege een onderliggend doel. De meeste hedendaagse historici van de hekserij vinden dergelijke verklaringen niet meer overtuigend, aangezien heksenjagers werden gedreven door een oprecht geloof in hekserij, en het verloop van de vervolgingen vaak zo willekeurig was dat niemand er werkelijk van profiteerde.

Maar als de concepten van hekserij inderdaad niet het product zijn geweest van een van intelligent ontwerp, hoe raakten ze er dan zo goed op aangepast om steeds grotere vervolgingen te veroorzaken? Steije Hofhuis onderzoekt in dit kwalitatieve historische project een nieuw mogelijk antwoord: darwiniaanse culturele evolutie. De hypothese die hij zal toetsen is dat ideeën zoals het geloof in de heksensabbat er toevallig op aangepast waren om grote jachten te veroorzaken, en dat ze zichzelf versterkten omdat ze overleefden via de vervolgingen die ze creëerden.

Het onderzoek van Hofhuis zal worden begeleid door prof. dr. Joris van Eijnatten (Cultuurgeschiedenis), prof. dr. Bert Theunissen (Geschiedenis van de Natuurwetenschappen) en emeritus prof. dr. Ed Jonker (Grondslagen van de Geschiedbeoefening).

Professor van Winter Fonds

Het Professor van Winter Fonds, opgericht in 1990, is genoemd naar de historicus P.J. van Winter (1895-1990), van 1939 tot 1965 hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het fonds verleent financiële steun aan wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke publicaties op het terrein van de geschiedenis.