Bescherm de rechten van kinderen en ouders beter
Commissie Rechtsbescherming en Rechtsstatelijkheid Kind- en Gezinsbescherming
Kinderen en ouders krijgen te weinig ondersteuning als zij in aanraking komen met jeugdhulp of jeugdbescherming, concludeert het adviesrapport van de Commissie Van Dooijeweert. De Commissie was opgericht om onderzoek te doen naar het waarborgen van de rechten van kinderen en ouders binnen de jeugdbescherming. Het rapport is op 31 januari 2024 overhandigd aan de minister voor Rechtsbescherming, de staatssecretaris van VWS en de VNG. UCERF-onderzoeker Joost Huijer, specialist op het gebied van kinderbescherming, heeft meegeschreven aan het rapport.
In het rapport wordt onderzocht hoe de rechtsbescherming van ouders en kinderen binnen de jeugdhulp en jeugdbescherming kan worden verbeterd. Het onderzoek ziet op de gehele linie van jeugdhulp: van vrijwillige jeugdhulpverlening tot en met gedwongen maatregelen.
Aanleiding
De aanleiding voor het rapport was het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming uit 2021. Het Toekomstscenario stelt een nieuw stelsel voor jeugdbescherming voor, waarin de taken van Veilig Thuis, de gecertificeerde instellingen en de Raad voor de Kinderbescherming worden ondergebracht in een Regionaal Veiligheidsteam.
De Commissie heeft gesprekken gevoerd met jongeren, ouders, ervaringsdeskundigen en professionals om de rechtsbescherming van ouders en kinderen binnen het Toekomstscenario te evalueren.
Wanneer de bescherming van de fundamentele rechten van kinderen en ouders het uitgangspunt vormt, staat de mens centraal en niet het systeem.
Spoeduithuisplaatsing moet korter
Rechtsbescherming is in het onderzoek teruggebracht tot vier aspecten: informatie, participatie, ondersteuning en effectieve rechtsmiddelen. In het rapport worden deze kernpunten als leidraad gebruikt. Het rapport concludeert dat verbetering in het jeugdhulpsysteem dringend nodig is. Mensen hebben het recht om respectvol te worden behandeld en goed beschermd te worden. Het is daarom belangrijk dat er een goede klachtenprocedure komt voor iedereen die te maken krijgt met jeugdhulp. Concreet adviseert de Commissie dat de wettelijke termijn voor het horen van ouders en kinderen bij een spoeduithuisplaatsing moet worden verkort naar 5 werkdagen, gezinnen recht hebben op toegang tot een vertrouwenspersoon die hen in procedures ondersteunt en het makkelijker moet worden om contra-expertise in te schakelen. Ook adviseert de Commissie om ouders en kinderen kosteloze rechtsbijstand te geven in procedures over uithuisplaatsing en gezagsbeëindiging.
Goede rechtsbescherming kan eraan bijdragen dat kinderen en ouders de procedure als rechtvaardiger ervaren. Zelfs als de uitkomst ingrijpend is. Goede rechtsbescherming heeft een positieve invloed op de bereidheid van kinderen en ouders om een maatregel te accepteren.
Eén vaste rechter
Onafhankelijkheid moet centraal blijven staan bij jeugdbescherming. Daarom is het belangrijk dat de Raad voor de Kinderbescherming een aparte instantie blijft en niet wordt ondergebracht bij de Regionale Veiligheidsteams, zoals voorgesteld in het Toekomstscenario. Daarnaast is het voor kinderen en ouders fijn om één vaste rechter te hebben die elk verzoek behandelt. Op die manier kan meer recht worden gedaan aan alle omstandigheden rondom het gezin, omdat de rechter bekend is met de situatie.
De Commissie heeft het rapport opgesteld in opdracht van de minister voor Rechtsbescherming, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Vereniging Nederlandse Gemeenten gesprekken.
De Commissie bestond uit mr. Adriana van Dooijeweert (raadsheer Gerechtshof Den Haag), mr. dr. Myriam Lückers (advocaat-generaal Hoge Raad) en mr. dr. Joost Huijer (Universitair docent Universiteit Utrecht).