Promotie: Sediment Dynamics in Estuarine Tidal Flats in Transition

Om de belangrijke droogvallende zandplaten en daarmee ook de schorren en kwelders voor onze kusten voor de toekomst te behouden, hebben we meer troebel water nodig. Dat is één van de opvallende conclusies uit het proefschrift dat kustmorfoloog Tim Grandjean van het NIOZ in Yerseke verdedigt aan de Universiteit Utrecht. “Die droogvallende, buitendijkse kustgebieden zijn essentieel voor de natuur én voor de kustverdediging. Maar door de manier waarop we nu bouwen in de Delta en het achterland, komt de kustverdediging daar op de lange termijn in gevaar”, waarschuwt Grandjean.

Satellietmetingen

Voor zijn onderzoek koppelde Grandjean tientallen jaren van satellietmetingen van droogvallende platen over de hele wereld aan de gegevens over de troebelheid van het water, die ook met satellieten wordt gemeten. Op de lange termijn kwam daar een heel duidelijke relatie uit: zandplaten langs de kust groeien alleen als het water voldoende troebel is. “Troebel water betekent immers: meer zand en slibdeeltjes in het water, die de kust kunnen laten groeien,” zo licht de onderzoeker toe.

Dure sensoren

Naast die ‘oude’ metingen, verzamelde Grandjean ook nieuwe gegevens over de dynamiek van droogvallende bodems. Daarvoor gebruikte hij techniek die in de eigen werkplaatsen van het NIOZ werd ontwikkeld. “De hoogte van droogvallende zandplaten kan al heel lang worden gemeten met peperdure sensoren of met arbeidsintensieve, handmatige metingen. Maar we konden dus nooit op heel veel verschillende plaatsen tegelijk metingen doen. De technici van het NIOZ wisten goedkope sensoren te ontwikkelen, die al een aantal jaar op bijna 200 plaatsen langs de Wester- en Oosterschelde de hoogte van de bodem tot op de millimeter nauwkeurig, meerdere keren per dag kunnen vastleggen.”

Heftige dynamiek

Uit die nauwkeurige metingen blijkt dat een zandplaat bij hoogwater makkelijk één of twee centimeter in hoogte kan variëren binnen één dag. “Voor jou of mij maakt een centimeter meer of minder onder onze laarzen misschien niet uit, maar als je een worm of een mosseltje bent, of een zaadje van zeegras, dan is dat wél teveel dynamiek,” zegt Grandjean.

Strekdammen werken

Grandjean deed ook metingen tussen de strekdammen die door de provincie Zeeland zijn aangelegd voor de kwaliteitsverbetering van getijdennatuur langs een deel van de oevers van de Westerschelde. “We wisten natuurlijk al wel dat strekdammen, ook langs rivieren, de kust kunnen beschermen, maar uit onze metingen blijkt dat het bodemleven langs de Westerschelde ook echt profiteert van deze maatregelen. De dynamiek neemt in tijd en ruimte zó sterk af dat dieren zich beter kunnen vestigen.”

Kustverdediging moet beter

Die bescherming van de kusten van de Wester- en Oosterschelde is bepaald geen overbodige luxe, stelt de promovendus. Bijvoorbeeld door de aanleg van de Oosterscheldekering in de jaren tachtig, heeft dit gebied een enorme ‘zandhonger’ gekregen. Er komt minder zand vanuit de Noordzee, of in de woorden van Grandjean: het water is te helder geworden, waardoor de zandplaten afkalven. Ook in de Westerschelde verdwijnen veel waardevolle kustgebieden door het vele baggeren, waarmee de haven van Antwerpen bereikbaar moet blijven. 

“Op de lange termijn is dat niet houdbaar,” denkt Grandjean. “Wanneer er te veel intergetijdengebied buiten de dijken van Zeeland verdwijnt, komt de veiligheid van de kust in het geding. Dus niet alleen voor de natuur, maar ook voor de veiligheid moeten we de buitendijkse gebieden veel beter gaan beschermen. Het water moet troebeler worden, dus misschien moeten we bijvoorbeeld de Oosterscheldekering ook wel weer verder openen. Het alternatief is dat we de dijken verder verhogen, maar daarmee verliezen we dan wel natuur búiten die dijken.”