Succesvol overheidsbeleid bestaat

Great Policy Successes

Het is hoog tijd voor goed nieuws: succesvol overheidsbeleid bestaat. Sterker nog: onderzoekers van het programma Succesful Public Governance van de Universiteit Utrecht doen er al een aantal jaar internationaal vergelijkend onderzoek naar. Zij publiceerden onlangs Great Policy Successes, How Governments Get It Right in a Big Way at Least Some of the Time (redactie door Mallory Compton en Paul 't Hart). Uit de 15 case studies die zij grondig hebben uitgewerkt, blijkt dat overheidsbeleid soms juist zeer succesvol is en wel degelijk maatschappelijke vraagstukken effectief kan aanpakken.

De volledige titel van het nieuwe boek onder redactie van Compton en ‘t Hart is: Great Policy Successes: How Governments Get It Right in a Big Way at Least Some of the Time. Or, A Tale About Why It’s Amazing That Governments Get So Little Credit for Their Many Everyday and Extraordinary Achievements as Told by Sympathetic Observers Who Seek to Create Space for a Less Relentlessly Negative View of Our Pivotal Public Institutions.

Dat klinkt misschien absurd, maar aan de hand van 15 case studies afkomstig uit vier continenten en verdeeld over een breed palet aan overheidstaken, laten de auteurs zien wat beleidssuccessen kenmerkt en hoe ze kunnen ontstaan. Enkele voorbeelden van de nauwkeurig uitgewerkte case studies zijn:

  • Het ‘Ruimte voor de Rivier’ project en het instituut van de Deltacommissaris: de heruitvinding van het Nederlandse waterbeheer in het licht van klimaatverandering
  • De opmerkelijke prestaties van het Finse onderwijssysteem: dat kan zich qua PISA scores en andere prestatie-indicatoren als enige Europese stelsel meten met de Oost-Aziatische systemen, maar zonder de daar gebruikelijke hoge werkdruk  voor leerlingen en hoge kosten en stress voor ouders
  • Het planmatig en drastisch verkorten van de wachttijden voor veelvoorkomende operaties in de Britse National Health Service
  • Het Bolsa Familia programma van voorwaardelijke leningen voor arme, maar ondernemende Brazilianen, dat tientallen miljoenen uit de armoede heeft helpen tillen
  • De opmerkelijke economische wederopstanding van Duitsland aan het begin van de eeuw: na moedige hervormingspolitiek van de regering Schröder, culminerend in het sluiten van een reeks akkoorden tussen de sociale partners die het tweede ‘Wirtschaftswunder’ mogelijk hebben gemaakt
  • De ‘GI Bill’: gericht op scholing en instroom in de arbeidsmarkt van Amerikaanse oorlogsveteranen na de Tweede Wereldoorlog, maar ook daarna voortgezet. Een voorbeeld van een breed gedragen sociale beleidshervorming die in het huidige politieke klimaat in de VS vrijwel onbestaanbaar is geworden.

Patronen in succesvol overheidsbeleid

Wat leert het boek over de werkzame bestanddelen van succesvol overheidsbeleid? Natuurlijk heeft iedere case zijn eigen geschiedenis, en spelen unieke omstandigheden of specifieke contextfactoren binnen politieke systemen altijd een rol. Toch zijn er ondanks alle verschillen ook een aantal belangrijke overeenkomsten te ontdekken:

  • Er is sprake van een relatief scherpe en door de relevante partijen breed geaccepteerde omschrijving van het probleem dat het te ontwikkelen beleid moet adresseren.
  • Er wordt strategisch gebruik gemaakt van symbolische incidenten of er worden vraagstukken tot ‘crisis’ verheven om aandacht en momentum te krijgen.
  • Krachtige, invloedrijke, gecommitteerde en creatieve politieke, ambtelijke en/of maatschappelijke leiders fungeren als sponsors voor het beleid.
  • Er wordt niet gewerkt met ‘50%+1’ politieke besluitvorming; in plaats daarvan wordt veel tijd besteed aan het creëren van brede coalities die het beleid steunen, zodat het minder gevoelig is voor politieke machtswisselingen.
  • ‘Reality-testing’ krijgt ruim baan in de beleidsontwikkeling: er is respect voor feiten en onderzoek en er wordt gebruik gemaakt van de ervaringskennis vanuit de organisaties, professionals en partners die het beleid in de praktijk uitvoeren.
  • Tijdens de uitvoering, als kinderziekten zich voordoen en onbedoelde effecten zich openbaren, worden niet mechanisch ‘programma’s uitgerold’ maar wordt er actief geleerd en aangepast.

Deze patronen zijn ook terug te vinden in de specifiek op beleidssuccessen Australië en Nieuw Zeeland gerichte bundel Successful Public Policy: Lessons From Australa and New Zealand, die eveneens onlangs is verschenen, onder redactie van Universiteit Utrecht onderzoekers Jo Luetjens en Paul ’t Hart en hun Australische collega Michael Mintrom.

Het onderzoeksteam Succesful Public Governance, verbonden aan Institutions for Open Societies, plant nu verdere vergelijkende studies, onder meer over succesvolle initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie.  

Meer informatie en downloads

Great Policy Successes is een uitgave van Oxford University Press en ook open access beschikbaar.

Successful Public Policy: Lessons From Australia and New Zealand is een uitgave van Australian National University Press en eveneens open acces beschikbaar:

De website van het onderzoeksteam Succesful Public Governance biedt daarnaast veel nieuws en publicaties: https://www.successfulpublicgovernance.com/