Mini-orgaantjes voorspellen werking van medicatie bij taaislijmziekte

Utrechtse onderzoekers hebben aangetoond dat een buiten het lichaam gekweekt mini-orgaantje gebruikt kan worden om op individueel niveau de effectiviteit van medicatie te voorspellen. Dat blijkt uit hun nieuwe studie naar patiënten met taaislijmziekte. Dit opent de deur voor goedkopere en effectievere medicijnen voor de individuele patiënt. De resultaten zijn deze week gepubliceerd in Cell Reports.

Met behulp van stamcellen is het mogelijk om zogeheten organoïden op te kweken – een mini-orgaantje uit het laboratorium. Eén van de potentiële voordelen van deze organoïden is dat je er medicatie op kunt testen, zonder de patiënt hiermee lastig te vallen. Zo’n organoïde kan een arts vertellen welke medicatie bij welke patiënt aanslaat, en welke niet. Op deze manier is het mogelijk om gepersonaliseerde medicijnen te ontwikkelen.

Deze studie toont voor het eerst hoe betrouwbaar zulke voorspellingen kunnen zijn voor de individuele patiënt

“We hadden al eerder bij twee patiënten beschreven dat een organoïde kon worden gebruikt om medicatie voor te schrijven. Maar de uitbreiding in deze studie laat zien dat deze resultaten in een grotere studie ook echt kunnen worden herhaald en geeft voor het eerst aan hoe betrouwbaar zulke voorspellingen kunnen zijn voor de individuele patiënt.”, zegt onderzoeker Jeffrey Beekman (UMC Utrecht) die samen met Kors van der Ent (kinderlongarts) het onderzoek leidde.

De onderzoekers, verbonden aan onder andere het Hubrecht Instituut en het UMC Utrecht en deels werkzaam binnen Regenerative Medicine Utrecht, onderzochten 36 behandelingen in 24 patiënten met taaislijmziekte. Gepersonaliseerde medicijnen voor deze patiënten zijn erg welkom, omdat deze ziekte relatief veel zeldzame genetische mutaties kent. Hierdoor vallen veel patiënten buiten de kaders van veel andere klinische studies en zijn bestaande, potentieel levensreddende medicijnen vaak niet toegankelijk.

Darmweefsel

De werkzaamheid van drie verschillende medicijnen werd in 24 patiënten met verschillende vormen van taaislijmziekte bestudeerd. Effecten van medicijnen op de luchtwegfunctie en zweetfunctie in patiënten konden duidelijk worden gekoppeld aan de effecten van medicatie op de darm-organoïden. Deze mini-orgaantjes waren opgekweekt uit minuscule stukjes darmweefsel van de patiënten.

'Doordat stamcellen in een biobank zijn opgeslagen, kunnen we geneesmiddelen in het lab aan de individuele patiënt koppelen'

Een aantal van de patiënten met zeldzame vormen van taaislijmziekte kreeg ook een persoonlijke behandeling voorgeschreven op basis van beschikbare medicatie voor meer voorkomende vormen van taaislijmziekte. Deze gepersonaliseerde test met een organoïde bleek ‘goed tot uitstekend’ overeen te komen met het korte termijneffect van de medicatie op de patiënt.

Vervolgstudie met 500 patiënten

“Dit is voor het eerst dat we de voorspellende waarde van stamcellen voor individuele behandelingen hebben gemeten”, zegt Kors van der Ent, kinderlongarts van het UMC Utrecht. “Doordat de stamcellen in een biobank zijn opgeslagen, kunnen we bestaande en toekomstige geneesmiddelen in het laboratorium aan de individuele patiënt koppelen. Momenteel leidt het UMC Utrecht een grote studie in Europa waarin we dit voor 500 patiënten met de meest zeldzame vormen van taaislijmziekte verder uitzoeken.”