Dubbelinterview: tegengestelde belangen en toch succesvol samenwerken

De Universiteit Utrecht doet onderzoek met proefdieren, dierenrechtenorganisatie Animal Rights is daar principieel tegen. Toch werken ze al jaren goed samen. Monique Janssens (Universiteit Utrecht) en Jen Hochmuth (Animal Rights) vertellen over de samenwerking waarin wederzijds vertrouwen de hoofdrol speelt.

Het begon in 2014 met een halfjaarlijks overleg tussen de twee organisaties. “Animal Rights zag onze blinde vlekken en stelde kritische vragen”, vertelt Janssens. “Dat hielp om kritisch naar ons werk te kijken. Op onze beurt konden wij uitleggen hoe we ons best doen voor dierenwelzijn.” Het leidde tot wederzijds respect en in 2020 mondde dat uit in een concrete samenwerking.

Proefdieren adopteren

Monique Janssens: “Het verbaasde ons allebei dat kleine ex-proefdieren - zoals muizen en ratten - worden gedood, terwijl we voor grote ex-proefdieren - zoals paarden of honden - een opvangplek zoeken. Animal Rights gaf meteen aan te willen helpen als de universiteit kleine ex-proefdieren zou laten adopteren. Dat zijn we gaan doen. Om beleidsmakers te overtuigen, startten we met een kleine pilot zonder beloftes over de toekomst. Tien ratten en vijftien muizen. Het bleek een groot succes. Inmiddels doden we bij de Universiteit Utrecht geen overtollige proefdieren meer.”

Jen Hochmuth: “Ik vind het geweldig om te zien dat zoveel mensen bereid zijn een ex-proefdier te adopteren. Elk jaar sterven in Nederland een half miljoen proefdieren overbodig. Bijvoorbeeld omdat ze zijn gefokt maar niet worden gebruikt of omdat hun dierproef is afgelopen en ze overtollig zijn. Shockerend.”

Voorbeeld voor anderen

Inmiddels zijn bij de Universiteit Utrecht al meer dan 1.670 ex-proefdieren geadopteerd. Het gaat om muizen, ratten, kippen, geiten, hamsters, zebravinken, een python en een iguana. “De Universiteit Utrecht is een voorbeeld voor anderen”, vindt Hochmuth.

“Wij hebben nu ook contact met andere universiteiten om een adoptieproject te starten voor kleine ex-proefdieren. Als er twijfels zijn over de uitvoerbaarheid, laten we met het voorbeeld van de Universiteit Utrecht zien dat het werkt.”

Oplossing buiten handbereik

“Door samen te werken met de universiteit kunnen we meer bereiken”, vertelt Hochmuth. “Met Animal Rights willen we dierenleed voorkomen, maar oplossingen liggen vaak buiten handbereik. Samen met de universiteit kunnen we ook echt iets doen.

Onderzoekers zijn eerst huiverig om in gesprek te gaan met dierenrechtenorganisaties.

Ook voor de universiteit heeft de samenwerking meerwaarde. “Zonder Animal Rights was het herplaatsen van ex-proefdieren nooit gelukt”, aldus Janssens. “Hun netwerk is van groot belang. Ze werven adoptanten in hun achterban vol dierenliefhebbers en regelden dat we de dieren tijdelijk kunnen onderbrengen in knaagdierenopvang Het Knagertje. Ook de Dierenbescherming helpt mee. Zij plaatsen advertenties van dieren op de landelijke website voor asiel- en adoptiedieren, ikzoekbaas.nl.”

Elkaars kennis verrijken

Soms zijn ze het oneens, maar ze gaan altijd in gesprek. Ook als het gevoelig ligt. Janssens: “Een tijd terug had Animal Rights een campagne tegen dierproeven voor onderzoek naar hart- en vaatziekten.

Utrechtse onderzoekers doen zulke dierproeven en schrokken enorm van de campagne. Ik initieerde een gesprek tussen de onderzoekers en de mensen van Animal Rights om de scherpe kanten eraf te halen. Onderzoekers zijn vaak eerst huiverig om in gesprek te gaan met dierenrechtenorganisaties. Ik leg uit dat je elkaar dan beter gaat begrijpen. De gedrevenheid om het goede te doen voor mens en dier hebben beide organisaties gemeen. Na het gesprek paste Animal Rights onjuiste informatie aan op hun website, en de onderzoekers reflecteerden kritisch op de aspecten waar Animal Rights moeite mee had. Ze verrijkten elkaars kennis en kwamen dichterbij elkaar.” Hochmuth: “Door respectvol overleg merken we dat we vaak hetzelfde willen bereiken, al stellen we soms andere prioriteiten.

Een mediator waarin beide partijen vertrouwen hebben, is onmisbaar.

Mediator helpt

Wat is de gouden tip om zo’n gesprek te laten slagen? “Een mediator waarin beide partijen vertrouwen hebben, is onmisbaar”, zegt Hochmuth. “Hier wil ik Monique graag een compliment geven. Wij voeren veel gesprekken met wetenschappers maar lang niet altijd op een constructieve manier. Bij de Universiteit Utrecht is Monique mediator en dat helpt enorm. Dus dank je Monique, bij deze.” Janssens lacht. “De meeste mensen zijn heel redelijk, dat blijkt telkens weer. Ik let op gelijkwaardigheid en laat beide partijen op het juiste moment op elkaar reageren. Misverstanden traceer en verhelder ik. Dat lukt doordat ik de feiten ken en aan beide kanten weet wat er speelt.”

Wederzijds vertrouwen

Desgevraagd geven Janssens en Hochmuth nog een aantal tips. “Ga in gesprek”, benadrukt Janssens. “Natuurlijk fysiek, niet via een videogesprek. Je moet elkaar aanvoelen en de tijd nemen.” Hochmuth vult aan: “En volg de gesprekken op. Laat mooie plannen en ideeën niet verloren gaan.”

Vanuit haar rol als communicatieadviseur heeft Janssens nog een toevoeging: “Schendt elkaars vertrouwen niet en communiceer samen over gezamenlijke projecten. Overleg over de verwoording. Verkeerde formulering kan kwetsen en bemoeilijkt de samenwerking. Wederzijds vertrouwen is het allerbelangrijkst.”

Tekst: Rosan Reusken