Achter de schermen: Een museum vol onderzoek

In het UMU (Universiteitsmuseum Utrecht) gaat het over wetenschappelijk onderzoek van vroeger én nu. Voor het nieuwe museum is daarom met verschillende wetenschappers van de Universiteit Utrecht samengewerkt. In de zaal ‘Kijk, wij dieren’ is één van de interacties gewijd aan het gezamenlijke onderzoek van bioloog Liesbeth Sterck en orthopedagoog Marjolijn Vermande naar sociaal gedrag bij apen en kinderen. Ze vertellen over het proces en hun beweegredenen om mee te werken aan deze interactie.

Niet de uitkomsten van onderzoek, maar het proces van wetenschap staat centraal in het UMU. Onderzoek doen zoals ook wetenschappers dit doen, is een belangrijk uitgangspunt van alle interactieve onderdelen in het museum. De museummedewerkers maken dit op een leuke en leerzame manier toegankelijk met behulp van ludodidactiek: spelend leren. Samen met wetenschappers zoeken ze naar aspecten in het onderzoek die aansluiten bij de leefwereld of die nieuwsgierigheid oproepen. Vervolgens maken ze er samen met vormgevers een leerzame interactie van. Wetenschappers zijn van begin tot eind betrokken bij het maken van de opstelling.

Apen en kinderen

In de opstelling waar Liesbeth en Marjolijn aan meewerkten, kunnen bezoekers het gedrag van mensen en dieren onderzoeken. Dat doen ze op dezelfde manier als de onderzoekers, namelijk door gedrag te observeren. De bezoekers bekijken filmpjes van apen en kinderen en proberen door te observeren hun gedrag te herkennen. Het gedrag dat ze waarnemen, wordt vergeleken met het gedrag dat de onderzoekers zagen.

“Als ik een verzoek krijg over het duiden van wetenschap en ik kan er vanuit mijn vakgebied iets over zeggen, dan werk ik mee.”, vertelt Liesbeth. Ook hopen ze inhoudelijk iets mee te geven aan de bezoekers. “Mijn onderzoek verschuift”, vertelt Marjolijn. “Eerst hield ik me bezig met agressie en pesten, nu schuift het meer op naar positief sociaal gedrag en daar past deze tentoonstelling heel mooi bij.”

Ik heb een fantastisch leuk vakgebied en vertel mensen daar graag over.

“We laten zowel bij het onderzoek met apen als bij het onderzoek met kinderen zien dat je op verschillende manieren je doelen kunt bereiken”, vult Liesbeth aan. “Dat kan met agressie en met aardig gedrag. Ik hoop dat de museumbezoekers zien dat je verschillende dingen kunt doen om je zin te krijgen.”

Niet te simpel

Een tentoonstelling is een mooie vorm om wetenschap te laten zien en zowel Liesbeth als Marjolijn zijn tevreden over het resultaat. Je onderzoek goed over het voetlicht krijgen en de juiste nuance aanbrengen, is wel een proces dat tijd kost en waarbij veel afstemming nodig is tussen de wetenschappers en de ontwerpers. “Ik kwam erachter dat wij dingen niet zo zwart-wit zien. Ik snap dat alles heel duidelijk moet zijn voor de bezoekers, maar als ik het zelf vertel kan ik het nog iets genuanceerder doen,” aldus Marjolijn.

Liesbeth: “Het is mooi om te zien hoe de museummedewerkers en de vormgevers ons werk vertalen naar een vorm en een verhaal dat voor een breed publiek aantrekkelijk is. De manier hoe je iets vertelt en nog verder simplificeert zonder de inhoud geweld aan te doen, daar zit altijd een stukje frictie tussen, maar daar zijn we heel goed uitgekomen. Het is cruciaal dat je heen en weer blijft praten. We hebben het ook niet te simpel gemaakt.” Marjolijn vult aan: “Wij zijn als wetenschappers heel precies en vormgevers zijn heel creatief. Ontwerpers helpen om het duidelijk te verwoorden voor het publiek. Dat hadden we van tevoren niet zo bedacht.”

Het UMU richt zich op gezinnen met kinderen van 8 t/m 14 jaar. Een heel andere doelgroep dan studenten en vakgenoten. Liesbeth: “Ik vind het heel leuk om iets voor volwassenen en kinderen te maken. Ik denk weleens dat basisschoolleerlingen meer lijken te begrijpen dan sommige eerstejaarsstudenten. Je kunt ze vragen stellen en vaak komen ze echt met heel veel leuke ideeën en gedachten terug.”

Prof.dr. Liesbeth Sterck is hoogleraar Biologie bij de faculteit Bètawetenschappen
Dr. Marjolijn Vermande is universitair docent bij de faculteit Sociale Wetenschappen

Tekst: Marieke Verhoeven