Een gezonde leefomgeving voor iedereen
De Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht hebben de afgelopen 385 jaar ontelbaar veel onderzoeken gedaan. Zo hebben we recent onderzocht wat de invloed is van de omgeving op onze gezondheid. Het doel? Samen onze wereld van morgen een stukje beter te maken.
Als het gaat om onze gezondheid, hebben we de neiging om ons te concentreren op genetica. Maar onze gezondheid wordt voor zo’n 70 tot 80 procent bepaald door omgevingsfactoren. Prof. Roel Vermeulen en zijn collega’s van de Universiteit Utrecht en UMC Utrecht richten zich samen met diverse (inter)nationale partners op al die factoren: het exposoom.
We willen begrijpen wat ons ziek maakt - en wat niet.
Vermeulen en zijn collega’s zijn het erover eens: als we willen begrijpen wat de impact van omgevingsfactoren op onze gezondheid is, moeten we ons verdiepen in de moleculen om ons heen en de vingerafdrukken die zij in ons lichaam achterlaten. De onderzoekers hebben de ambitieuze taak op zich genomen om de duizenden chemicaliën en de ontelbare andere zaken waar we dagelijks aan worden blootgesteld, systematisch in kaart te brengen.
Wist je bijvoorbeeld dat je tijdens je dagelijkse douchebeurt met niet minder dan twintig verschillende chemicaliën in aanraking komt? Als je shampoo in je haar doet, krijg je er nog eens dertig cadeau. Breng je gezichtscrème, deodorant, parfum, en lippenstift of aftershave aan, dan voeg je honderden chemicaliën aan je huid toe, nog voordat je je huis hebt verlaten. En van veel van deze verkochte chemicaliën weten we niet eens wat hun effect op onze gezondheid is!
De onderzoekers willen begrijpen wat ons ziek maakt - en wat niet, zodat ze straks weten welke omgevingsfactoren schadelijk voor ons zijn en in welke mate. En vooral: in welke combinaties deze omgevingsfactoren schadelijk zijn en of we in bepaalde fases van ons leven extra kwetsbaar zijn.
Hoe meten we het onzichtbare?
“Iemands ‘exposoom meten’ is vele malen moeilijker dan het meten van hun genoom”, legt Vermeulen uit. “Er is geen universele methode die elke factor kan meten, zoals dit in de genetica wel het geval is. Daarnaast is het exposoom, in tegenstelling tot het genoom, variabel in de tijd. Het onderzoek vereist een multidisciplinaire aanpak, waarin we nieuwe technologische ontwikkelingen - zoals sensoren en ruimtelijke modellen - uit meerdere onderzoeksvelden moeten combineren om de invloed van het gehele exposoom op een cel, weefsel of orgaan te bestuderen.”
Wat zit er in de lucht?
De onderzoekers denken nu één van die factoren – de luchtkwaliteit - goed in beeld te kunnen brengen. “We hebben steeds meer sensoren die ons gedetailleerde informatie geven over luchtverontreiniging. Hierdoor leren we de gezondheidseffecten steeds beter begrijpen”, geeft Vermeulen aan. “En dat is belangrijk, want luchtvervuiling is een sluipmoordenaar. Naar schatting overlijden er elk jaar wereldwijd vier tot negen miljoen mensen voortijdig aan de gevolgen van luchtverontreiniging. Dit houdt in dat er evenveel mensen overlijden aan de gevolgen van luchtvervuiling als aan de gevolgen van roken.”
Er overlijden evenveel mensen aan de gevolgen van luchtvervuiling als aan de gevolgen van roken.
Vertekend beeld
Steden brengen de luchtkwaliteit doorgaans in kaart aan de hand van een beperkt aantal meetpunten, maar de luchtkwaliteit en daarmee de mate van luchtvervuiling, kan van straat tot straat en van dag tot dag verschillen. Vaak worden alleen de wettelijk verplichte stoffen gemeten. En dat geeft een vertekend beeld. Ultrafijnstof, deeltjes van nanoformaat (minder dan 0,1 micron in diameter) die zich in de uitlaatgassen van auto’s bevinden, wordt niet in de standaardmetingen meegenomen. Maar deze deeltjes kunnen wel tot diep in de longen en in de bloedsomloop doordringen, en het risico op ademhalings- en hart- en vaatziekten vergroten.
Vermeulen ging op zoek naar een manier om wereldwijd de luchtkwaliteit in steden in kaart te brengen. “We zijn een uniek samenwerkingsverband aangegaan met Google en hebben een aantal street view auto’s uitgerust met sensoren om de lucht op stikstofoxiden, fijnstof, roet en ultrafijnstof in kaart in kaart te brengen.” Het team begon in Oakland, later werden de ritten uitgebreid naar Kopenhagen en Amsterdam. “Dankzij de samenwerking met Google kregen we dagelijks tientallen uren aan luchtkwaliteitsdata binnen. Het resultaat: een ‘kaart’ op straatniveau die ons vertelt welke fietspaden we het beste naar ons werk kunnen nemen om zoveel mogelijk uitlaatgassen te vermijden.”
Gezond stedelijk leven
De luchtkwaliteitsdata kan planologen helpen om gebieden met slechte luchtkwaliteit op te sporen en aan te pakken. Kopenhagen gebruikt de kaarten inmiddels om met architecten en ontwerpers opnieuw na te denken over hoe een gezonde en leefbare stad er in de toekomst uit zou moeten zien.
Om de inzetbaarheid van de verkregen data en de verspreiding van de opgedane kennis te vergroten, hebben de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht, het RIVM en de Economic Board Utrecht de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven opgericht. “In dit open platform werken we met meer dan tien partners uit de publieke en private sector samen aan het creëren van oplossingen voor een gezonde stedelijke leefomgeving voor iedereen.”
Meer verhalen over 385 jaar wetenschap in Utrecht
Wat doet het label ADHD met je zelfbeeld? Als maatschappij zijn we te veel waarde gaan hechten aan labels. Een label zegt lang niet alles over wat een kind wel of niet kan.
De juiste behandeling voor elk uniek persoon Wat als we van tevoren weten welke behandeling voor jouw specifieke situatie werkt? Dit komt steeds dichterbij dankzij een Utrechtse ontdekking: organoïden.
Een goede start in het leven Hoe kunnen we baby's met hersenschade zo goed mogelijk behandelen? Met dit onderzoek geven we alle kinderen de beste kansen in het leven.