Wetenschap
Geld maakt gelukkig, toch?!
Maakt geld gelukkig? Een vraag die we ons maar blijven stellen. Het zorgt in ieder geval voor bed, bad en brood en het geeft ons de vrijheid om bepaalde keuzes te maken. Maar we overschatten de invloed ervan op ons geluk wel, aldus geluksprofessor Martijn Burger, die er al jaren onderzoek naar doet.
Voordat we het over geld hebben … wat is geluk eigenlijk? Als we in mijn vakgebied over geluk spreken, dan bedoelen we geluk in de zin van levenstevredenheid of ervaren kwaliteit van leven
, legt bijzonder hoogleraar Economics of Happiness Martijn Burger uit. De Economie van het geluk gaat niet over plezierige momenten: een leuk uitje of een goed glas wijn. We bestuderen langdurig geluk, liefst over de hele breedte van het leven. Maar we kijken ook naar belangrijke levensdomeinen apart: werk, relaties, de plek waar je woont. Hoe dragen die bij aan langdurig geluk?
En? Wat is de invloed van geld op ons geluk?De eerste vraag is dan ‘Zijn rijkere mensen gemiddeld genomen gelukkiger dan armere mensen? Het antwoord is ja. Inkomen is essentieel om te voorzien in je basisbehoeften. Als dat niet lukt en je hebt financiële zorgen, dan drukt dat je geluk
. Aan de andere kant ontdekte de econoom Richard Easterlin rond 1970 al dat mensen niet gelukkiger werden naarmate ze rijker werden. Nederlandse cijfers die Burger aanhaalt, beamen dat: De rijkste twintig procent van Nederland scoort een 7,8 gevraagd naar geluk, terwijl de armste twintig procent rond een 7 zit
. Geen enorm verschil. Bovendien wennen we aan meer geld. We keken wat er gebeurt als mensen ineens veel meer te besteden krijgen. Zowel op individueel als op landenniveau stijgt het geluksgevoel in eerste instantie. Maar na een tijdje — zeg een aantal jaren — dooft het helemaal uit. Dat heet het adaptatie-effect.
Je hebt meer, je besteedt meer, je went eraan.
Zijn rijkere mensen gemiddeld genomen gelukkiger dan armere mensen?
Dat is niet eerlijk!
Er is nog een punt dat een wezenlijke rol speelt in de relatie tussen geld en geluk: sociale vergelijking. Het maakt niet alleen uit hoeveel geld je zélf hebt, maar ook hoeveel anderen hebben. Als je omgeven wordt door rijken en je verdient zelf een stuk minder, dan draagt dat niet bij aan jouw geluk. We vergelijken onszelf met mensen ‘zoals wij’, maar gek genoeg altijd naar boven toe, nooit naar beneden.
Fairness is volgens Burger nog een aspect dat ook meeweegt bij het geluksvraagstuk. Is het eerlijk wat ik verdien ten opzichte van anderen (in de organisatie)? Als het antwoord ‘nee’ is, dan is dat slecht voor ons geluksgevoel.
We worden wel rijker, maar niet gelukkiger
Westerse landen zijn de laatste decennia alleen maar rijker geworden, maar volgens onderzoek werden we er niet gelukkiger van. Dat komt ook weer door adaptatie en sociale vergelijking
, weet Burger. Daarnaast is de verdeling van de rijkdom ongelijker geworden. Vooral de ‘elite’ heeft geprofiteerd terwijl het mediane inkomen van de arbeiders- en middenklasse niet is gestegen. Vergelijk je landen met elkaar, dan zijn de ontwikkelingslanden de verliezers. Bovendien is ons sociaal kapitaal verslechterd. We hebben minder sociale contacten en ons vertrouwen in instituties is gedaald. Ook de verwaarlozing van andere onderdelen van wat we brede welvaart noemen werkt geluksdrukkend.
Breder kijken
Hoe kan Happiness Economics bijdragen aan een oplossing? We weten niet altijd wat ons gelukkig maakt. Ik wil mensen, organisaties en overheden helpen weloverwogen individuele keuzes te maken. Geld speelt een rol voor ons geluk, maar we overschatten het belang ervan en we ónderschatten het belang van zaken zoals sociale contacten, waardering, balans tussen werk en privé en gezondheid. Als je daar structureel in investeert — en op maat — dan gaat dat niet ten koste van de winst, in tegendeel. Gelukkige individuen, medewerkers en burgers zijn productiever, creatiever en tevredender met hun baas of land.
Prof. dr. Martijn Burger (40) koos ooit voor een brede bachelor in Sociale Wetenschappen aan het University College Utrecht en de onderzoeksmaster Sociology and Social Research aan de Universiteit Utrecht. Hij promoveerde in 2011 cum laude in de Ruimtelijke economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van daaruit kwam hij bij de Erasmus Happiness Economics Research Organisation terecht waar hij sinds 2014 directeur is. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar Economics of Happiness aan de Open Universiteit. Zijn eigen geluksgevoel geeft hij een 8+.