Interview Iva Bicanic

Misbruik gedijt bij duisternis

Toch praten we er weinig over, misbruik gedijt bij duisternis”, zegt Iva Bicanic, klinisch psycholoog en directeur van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld, hoe minder we erover praten, hoe makkelijker het doorgaat.

Voordat we verdergaan is het goed om te weten dat Seksueel Geweld een term is die wordt gebruikt voor alle seksuele handelingen die iemand moet uitvoeren of ondergaan in een ongelijkwaardige situatie: als de ander meer macht heeft, ouder is of als je van diegene afhankelijk bent. Het kan gaan om aanranding, verkrachting, seksueel misbruik of online misbruik. (bron: website Centrum Seksueel Geweld.)

Dertien jaar zwijgen

In een onderzoek van het Centrum Seksueel Geweld konden we aantonen dat mensen die als kind seksueel misbruikt waren, er gemiddeld 13 jaar over gedaan hadden om met hun verhaal naar buiten te komen. Slachtoffers dragen de last van hun geheim niet alleen uit schaamte of angst, maar ook omdat ze bang zijn voor de gevolgen die de onthulling kan hebben voor henzelf, de pleger en direct betrokkenen. Moet je je voorstellen, als de pleger iemand is uit je eigen gezin, of familie, iemand met wie je close bent, wat de impact is van die onthulling. Zelfs als het kind liefdevol wordt opgevangen door de ouders, zijn er vaak omstanders die het niet geloven, die het ontkennen, doodzwijgen, aan victim blaming doen. We noemen die negatieve reacties ‘second rape’, omdat het net zoveel schade kan doen, zo niet meer, als de gebeurtenis(sen) zelf.

1 op de 2 vrouwen en 1 op de 5 mannen heeftooit seksueel geweld of grensoverschrijding meegemaakt*

Vind jij het belangrijk om het zwijgen te doorbreken?

Dat is geen doel op zich, want vertellen kan ook traumatisch zijn als de omgeving niet steunend reageert. Maar in theorie zou openheid moeten helpen. Ik wil juist dat mensen beter gaan begrijpen waarom slachtoffers en plegers zwijgen en welke rol omstanders daarin hebben. Daarmee bedoel ik niet begrip hebben, maar inzicht krijgen. Dan neemt ook het (zelf)veroordelen af. Zoals die Franse vrouw (Gisėle Pelicot, red.) onlangs heeft laten zien dat de schaamte niet bij háár thuishoort, maar bij de daders. Fantastisch. Slachtoffers zwijgen vaak omdat ze denken dat zíj iets fout hebben gedaan. Kinderen zijn al snel overtuigd dat zij zelf vies en smerig zijn omdat ze iets moeten doen dat vies en smerig is. Die angst kan zich in je hoofd vastzetten, zeker als je er met niemand over praat.

Eén op de zeven

“Ik doe het vaak, als ik door een drukke winkelstraat loop, of in een volle bioscoop zit, tellen: 1, 2, 3, 4, 5, 6 … 7! Seksueel geweld is zo dichtbij en dat is heel een ongemakkelijke realiteit. Afweer voelen is normaal. Maar denk niet dat het niet op jouw werk gebeurt, niet op jouw voetbalclub of in jouw straat. Het is dichtbij. Daarom ben ik ook zo blij dat jullie er aandacht aan besteden in de Illuster en dat het Utrechts Universiteitsfonds geld werft voor onderzoek.

Utrechts Universiteitsfonds steunt onderzoek naar gevolgen van seksueel geweld

Iva Bicanic gaat in het WKZ Utrecht het grote, meerjarige onderzoek opzetten. k wil jonge kinderen lange tijd volgen, om te laten zien wat de gevolgen van misbruik in brede zin zijn en welke factoren beschermen tegen schade. Het is mijn hypothese, en ik denk ook dat we dat gaan aantonen, dat misbruik op termijn impact kan hebben op álle ontwikkelingsdomeinen: sociaal, emotioneel, seksueel, cognitief en lichamelijk. Als je dat in beeld hebt, kan je de hulp beter afstemmen. Dan weet je wat een kind van 8 of 10 jaar en het gezin nodig hebben. Dan kunnen we gericht en tijdig helpen. Niet pas als het tien jaar later misgaat.

We vinden het in het WKZ heel normaal om kinderen met een chronische ziekte als cystic fibrosis regelmatig terug te laten komen bij een multidisciplinair team, ze te volgen, te vragen hoe het met ze gaat sociaal en op school. Maar dat doen we bij kinderen die langdurig seksueel misbruik hebben meegemaakt niet. Wat als we hen net als chronisch zieke kinderen benaderen? Elk jaar of half jaar op controle laten komen? Ik denk dat de gevolgen van misbruik als een chronische aandoening aangepakt moeten worden. Een kind met een trauma krijgt nu vaak maar een kortdurende therapie aangeboden. Dat moet anders.

Mensen die zich identificeren met LHBTIQ+ geven aan vaker seksueel geweld te hebben meegemaakt dan mensen die zich hiermee niet identificeren*

Kan je kinderen zo weerbaar opvoeden dat het hen niet zal overkomen?

Nee, dat denk ik niet. Je kan ze moeilijk opsluiten als je naar je werk gaat en weer loslaten als je thuiskomt. Dat het fout is, wat er gebeurt, is meestal niet obvious voor een kind. De pleger is vaak een bekende, kinderen hebben niet door dat het niet oké is. Hebben de intentie van een volwassene niet in de gaten, zijn niet opgewassen tegen die begeerte en manipulatie. En dat hoeft ook niet, kinderen mogen onbezorgd zijn. Moeten lekker spelen, lekker eten en drinken, naar school, op tijd naar bed.

Seksueel geweld maakt elk jaar 100.000 nieuwe slachtoffers*

Wat kan je als omstander wél doen?

Ten eerste: je kan altijd het Centrum Seksueel Geweld bellen, 24/7. Doe iets met die vermoedens en gevoelens. Het is een moeilijke situatie om in je eentje mee te dealen of op te lossen, wij helpen je verder. En het tweede wat ik erover wil zeggen is: blijf kalm, ga niet pushen. De omgeving wil vaak dat het slachtoffer iets gaat doen, naar de politie gaat, in therapie gaat. Dat is de machteloosheid van de omstander. Mijn advies is, verplaats je in het slachtoffer en toon begrip. Je helpt meer door te vragen ‘hoe is het nu met je, hoe heb je het volgehouden, wat kan ik nu voor jou doen?’ Wees zorgzaam. Slachtoffers van seksueel geweld staan vaak alleen met hun geheim. Eenzaamheid is denk ik wel de kern van seksueel misbruik.

← Vorige artikel | Inhoudsopgave | Volgende artikel →