Blik naar binnen

De knop moet om … en niet alleen die van de verwarming

Om een betere wereld en een duurzame samenleving mede vorm te geven werkt de Universiteit Utrecht in haar onderwijs en onderzoek aan duurzame oplossingen met impact. Maar hoe staat het met de eigen bedrijfsvoering qua duurzaamheid? Het doel voor 2030: klimaatneutraal, zero waste en meer biodiversiteit.

Om erachter te komen hoe duurzaam de universiteit op dit moment is, ging Illuster op bezoek bij Lysanne van der Lem, manager Sustainabilty Office, en bij Dorinne Raaimakers, projectleider Biodiversiteit bij hetzelfde organisatieonderdeel. Illuster sprak beiden in de Green Office (what’s in a name?). Je weet wel, dat kantoortje achter het Alumni Office met al die planten.

Aanjagers van duurzaamheid

De Sustainability Office, een afdeling van tien fulltime arbeidsplaatsen, aangevuld met stagiaires en vrijwilligers, wil het vliegwiel zijn voor duurzaamheid aan de universiteit en wil zich op drie manieren doen gelden. Om te beginnen van onderop: zo veel mogelijk mensen betrekken en luisteren naar ideeën. Daarvoor is de Green Office er, met hoofdkantoor in het hart van het Utrecht Science Park, aan de Heidelberglaan. Het is er licht en ruim en de thee is er lekker (en duurzaam!). Studenten en medewerkers kunnen binnenlopen en hun duurzame ideeën bespreken. Overigens komt er in 2023 een fonds voor financiële steun aan impactvolle initiatieven. Bovendien heeft de Green Office straks in alle faculteiten satellietteams, die bestaan uit studenten en medewerkers. We hebben de afgelopen jaren gemerkt dat er hier veel mensen rondlopen die intrinsiek gemotiveerd zijn om de universiteit duurzamer te maken, vertelt Dorinne tevreden. Ja, dat vond ik mooi om te zien toen ik hier jaren geleden kwam werken. Dat is echt niet bij elke organisatie het geval, vult Lysanne aan. Die zaadjes koesteren ze maar al te graag.

Dan is er de experimentele manier. De hele campus als proeftuin. Er zijn in totaal 21 living labs voor duurzame ontwikkeling van de universiteit, zogenaamde UULabs. Studenten, onderzoekers en maatschappelijke partners experimenteren er samen in live scenario’s om uit te zoeken hoe de universiteit duurzamer kan. Eén voorbeeld is het Van Unnik-gebouw, dat na vijftig jaar toe is aan een grondige herontwikkeling, zoals dat heet in vastgoedjargon. De onderzoeken betreffen onder meer zonne-energie, biobased bouwmaterialen en gedragspsychologie. Alle UU Living Labs kennen een wetenschappelijke aanpak, zijn innovatief en experimenteel. Dus succes is niet per se gegarandeerd, meer kennis wel.

De laatste pijler van de Sustainability Office is het samenbrengen van alle activiteiten rondom verduurzaming in de bedrijfsvoering. De office zorgt dat alle activiteiten worden gemonitord en dat de universiteit meetbare doelen hanteert. “We zijn een grote organisatie aan het voorfront van het maatschappelijke debat over duurzaamheid”, zegt Lysanne. “Dan moet je voor je eigen organisatie ook een duidelijke visie hebben op verduurzaming. ‘Practise what you teach’.” Duurzaamheid is ingebed in het strategisch meerjarenplan van de universiteit. Iedereen kan het lezen en zo nodig het College van Bestuur ter verantwoording roepen. In de jaarlijkse Duurzaamheidsmonitor publiceert de Sustainability Office de voortgang van alle inspanningen op het gebied van duurzaamheid.

Je moet voor je eigen organisatie een visie hebben op verduurzaming

Draait het vliegwiel al?

De bermen en grasvelden, samen tien procent van het oppervlak van het Science Park, worden sinds vorig jaar ecologisch beheerd. Het gras groeit lang en zal meer bloeiende planten en insecten huisvesten. Dit gaat de versnippering van de landschapselementen tegen en zorgt voor natuurverbindingen binnen het Utrecht Science Park. Het park is aan drie kanten omgeven door natuurgebieden en landgoederen. Door een groene corridor te maken tussen Landgoed Oostbroek en Fort bij Rhijnauwen bijvoorbeeld, creëren we een ecologische verbinding van 1,6 kilometer lengte, een toekomstig walhalla voor allerlei inheemse planten en dieren. Hier zijn ook de foto’s op deze pagina’s gemaakt.

We hebben bereikt dat biodiversiteit stakeholder is geworden, zegt Dorinne. Ze bedoelt dat de universiteit bij nieuwe gebiedsontwikkelingen rekening houdt met hoe je biodiversiteit kan versterken en herstellen. En er is een biodiversiteitsraad van eigen wetenschappers die hun expertise inbrengen op het gebeid van de bedrijfsvoering. Het verkleinen van de ecologische voetafdruk van de universiteit is ook een manier om de druk op de biodiversiteit elders in de wereld te verkleinen, aldus Dorinne.

Een ander praktisch voorbeeld uit 2022 is de campagne Zet de knop om die ook heel 2023 nog loopt. Het doel is vijftien procent energiebesparing op jaarbasis. Dus de verwarmingsknop staat letterlijk lager, bijna alle geschikte daken liggen al vol met zonnepanelen, buitenverlichting is vervangen door ledlampen en gaat bovendien ’s nachts uit en nog veel meer. Een nieuw beleidsinitiatief is het duurzaamreizenbeleid: onder de zevenhonderd kilometer afstand wordt niet meer gevlogen tenzij de reis langer duurt dan acht uur.

Tijd voor debat én actie

Wat betreft klimaatverandering gaat het om de cumulatieve hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Dus hoe sneller minder uitstoot, hoe beter. De knop moet om, ook bij de universiteit. We nemen wel een standpunt in en laten ook zien waar het moeilijk wordt. We willen hoe dan ook een goede relatie met alle betrokkenen, ook met degenen die kritisch zijn zoals University Rebellion en Scientists4Future. De universiteit is één groot living lab.

Lysanne van der Lem (MSc)

Lysanne van der Lem geeft leiding aan de Sustainability Office van de Universiteit Utrecht. Lysanne studeerde Biomedische wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en behaalde aan de Universiteit van Amsterdam een master in Life Sciences en een master in Applied Science and Stakeholdersmanagement.

Dorinne Raaimakers

Dorinne Raaimakers startte haar loopbaan aan de Universiteit Utrecht in een multidisciplinair team dat onderzoek deed naar de ontwikkeling van duurzaam beheer van tropisch regenwoud. Zij combineert nu als projectleider Biodiversiteit bij de Sustainability Office haar managementervaring binnen de universiteit met haar expertise als bioloog.

← Vorige artikel | Inhoudsopgave | Volgende artikel →