Aankomende Europese verkiezingen: Vragen en antwoorden die uitleggen waarom stemmen zo belangrijk is

Blog door student Koen Carbaat, mei 2024.

Uit een recente enquête van het Europees Parlement (EP) blijkt dat 70% van de burgers van de Europese Unie van mening is dat acties van de EU een impact hebben op hun dagelijks leven. Bovendien zei 68% dat het erg aannemelijk is dat ze zouden gaan stemmen als op dat moment verkiezingen zouden zijn. Helaas wordt dit sentiment niet weerspiegeld in de daadwerkelijke opkomst in heel Europa, aangezien slechts 50% van de kiesgerechtigden in 2019 hun stem uitbrachten. Hoewel de huidige cijfers erg positief lijken, is het dus nog steeds cruciaal om uit te leggen hoe belangrijk het is voor elke EU-burger om te gaan stemmen in de komende Europese verkiezingen. Deze blogpost heeft als doel om antwoord te geven op belangrijke vragen met betrekking tot de komende Europese verkiezingen om zo het belang van stemmen duidelijk te maken.

Voor welke instelling breng ik mijn stem uit?

Van 6 tot 9 juni 2024, gaat Europa naar de stembus om een nieuw EP te kiezen. Het EP is een van de zeven instellingen van de EU. Het EP heeft verschillende taken, met als belangrijkste taken het onderhandelen over en aannemen van wetgeving op EU-niveau en het vaststellen van de lange termijn- en jaarlijkse begrotingen van de EU. Het voert deze taken voornamelijk uit samen met twee andere EU-instellingen, namelijk de Raad en de Commissie.

Na de komende verkiezingen zal het EP bestaan uit 720 leden, die rechtstreeks worden gekozen voor een periode van vijf jaar. Deze leden zullen alle EU-burgers vertegenwoordigen. Met andere woorden, een lid van het EP (MEP) met de Duitse nationaliteit zal net zo goed een Duits staatsburger vertegenwoordigen als een Roemeens of Lets staatsburger.

Wanneer kan ik stemmen?

De verkiezingen vinden dit jaar plaats tussen 6 en 9 juni 2024. Het is aan elke lidstaat om zelf te beslissen op welk van deze dagen de verkiezingen in hun lidstaat plaatsvinden, dus controleer hier  wanneer de verkiezingen worden gehouden in de lidstaat waar jij gaat stemmen.

Ook als het gaat om het kiesrecht van kiezers, bepalen de lidstaten zelf op welke leeftijd iemand kiesgerechtigd is. Over het algemeen is de stemgerechtigde leeftijd in de meeste lidstaten 18 jaar, maar er zijn 5 uitzonderingen: in Oostenrijk, België, Duitsland en Malta is de stemgerechtigde leeftijd 16 jaar en in Griekenland 17 jaar.

Op wie kan ik stemmen?

Elke burger van de EU heeft het beschermde grondrecht om te stemmen voor het EP en zich kandidaat te stellen bij de verkiezingen voor het EP. Om ervoor te zorgen dat dit essentiële recht goed wordt beschermd, zijn er gemeenschappelijke regels die alle lidstaten moeten volgen. Het is echter belangrijk om te benadrukken dat deze regels alleen gelden voor verkiezingen voor het EP.

Uit de gemeenschappelijke regels kunnen een paar interessante punten worden gehaald. Allereerst, als een EU-burger op dit moment in een andere lidstaat woont dan de lidstaat waarvan hij onderdaan is, heeft hij nog steeds actief en passief kiesrecht in de lidstaat waar hij verblijft. Als iemand in die situatie besluit om zich kandidaat te stellen, doet hij dat in de lidstaat waar hij verblijft. Lidstaten kunnen regels opstellen over wanneer mensen mogen stemmen of zich verkiesbaar mogen stellen. Echter, deze regels mogen niet verschillen van de regels die gelden voor hun eigen burgers. Ook moet worden opgemerkt dat het actief en passief kiesrecht bij verkiezingen voor het EP kan worden beperkt als iemand dit recht door een strafrechtelijke of civielrechtelijke beslissing is afgenomen.

Bovendien moet een EU-burger die in een gastlidstaat verblijft, zijn of haar voornemen om te stemmen kenbaar maken. Lidstaten zijn verplicht om een dergelijk voornemen te aanvaarden, maar het wordt aan de lidstaten overgelaten hoe dit voornemen moet worden duidelijk gemaakt.

Om uiteindelijk kandidaat te worden, moet iemand zich kandidaat stellen bij de kiesraad van de lidstaat waarvoor hij zich kandidaat wil stellen. Lidstaten kunnen bepaalde voorwaarden hebben waaraan moet worden voldaan voordat iemand zich kandidaat kan stellen, maar ook deze kunnen niet verschillen van de voorwaarden die gelden voor hun eigen burgers. Bovendien wordt het aan de lidstaten overgelaten of het alleen mogelijk is om zich kandidaat te stellen via een politieke partij of dat het ook mogelijk is om als onafhankelijke kandidaat deel te nemen, zolang het maar verkiezingen op basis van een lijstenstelsel toestaat.

Wat gebeurt er nadat ik heb gestemd?

De EU gebruikt zogenaamde evenredige vertegenwoordiging als kiesstelsel. Dit betekent dat mensen worden gekozen door te stemmen op een bepaalde persoon van een bepaalde politieke partij. Als die partij 25% van de stemmen haalt, krijgt ze ook 25% van de beschikbare zetels.

Op een zelfde manier krijgt elke lidstaat een vooraf bepaald aantal zetels in het EP. Het aantal zetels dat elke lidstaat krijgt, wordt bepaald door de demografische situatie in de betreffende lidstaat.  Met andere woorden, hoe meer inwoners een lidstaat heeft, hoe meer zetels het krijgt in het EP. Er moet echter worden benadrukt dat er een minimum- en maximumaantal zetels is dat een lidstaat kan hebben, waarbij het maximum 96 en het minimum 6 zetels is.

Zodra nationale partijen in het EP komen, zullen ze toetreden tot coalities van partijen uit andere lidstaten met vergelijkbare ideeën.

Waarom is stemmen zo belangrijk?

Zoals gezegd is het stemrecht een beschermd grondrecht. Stemmen is zo belangrijk omdat stemmen mensen in staat stelt hun mening te geven over maatschappelijke kwesties door te stemmen op een persoon of een partij die er gelijksoortige denkbeelden op na houdt. De gekozen vertegenwoordigers in het EP spelen op hun beurt een centrale rol in het vormgeven van de acties van de EU. Dit omvat zowel de rol in het wetgevingsproces als bij niet-wetgevende acties, zoals het uitvoeren van onderzoek door het opzetten van onderzoeken via de Europese Ombudsman en het toezicht houden op de naleving van de EU-wetgeving door andere EU-instellingen en -agentschappen.

De rol in de wetgevingsprocedure is waarschijnlijk de belangrijkste taak van het EP. Samen met de Raad is het EP namelijk een van de twee instellingen die een wetgevingsvoorstel goedkeurt dat door de Commissie is voorbereid. De EU ontleent haar bevoegdheden aan haar 27 lidstaten. Bevoegdheden worden aan de EU gegeven in de EU-Verdragen waarbij het kan gaan om een exclusieve, gedeelde of aanvullende bevoegdheid voor de EU. Hoewel het moeilijk is om precies in te schatten hoeveel invloed de EU-wetgeving heeft op de nationale rechtsorde van de lidstaten, wordt algemeen aangenomen dat de invloed van de EU-wetgeving op de nationale wetgeving van de lidstaten toeneemt.

Met de toenemende invloed van EU-wetgeving op nationale wetgeving, in combinatie met de centrale rol van het EP in het wetgevingsproces, kan het belang van het uitbrengen van je stem en het hebben van invloed op belangrijke beslissingen die op Europees niveau worden genomen, niet genoeg worden benadrukt!

Ga ik stemmen?

Of iemand stemt of niet, is iets wat diegene zelf moet beslissen. Tegelijkertijd is het belangrijk om te benadrukken dat de invloed van de EU door 70% van de EU-burgers in hun dagelijks leven wordt gevoeld. Nu is het moment dat EU-burgers de kans hebben om hun mening te geven en invloed uit te oefenen op de belangrijke beslissingen die op EU-niveau worden genomen.

Want de stem van een ieder telt, ongeacht op wie of voor wat je stemt!