Gezond gefokte honden en katten

Nederlanders zijn gek op huisdieren. We willen dat ze gezond zijn en blijven. Helaas leiden schadelijke uiterlijke kenmerken en erfelijke ziekten van honden en katten regelmatig tot ernstige ziekten en aantasting van hun welzijn. Honden en katten worden in de fokkerij geselecteerd op uiterlijke kenmerken die mensen mooi of aantrekkelijk vinden, zoals een kleur of een vachttype. Daarnaast worden honden ook geselecteerd op gedragskenmerken en werkeigenschappen. Bijvoorbeeld een hoge motivatie (drive) om te speuren,  schapen op te drijven of huis en haard te verdedigen.

De selectie op sommige uiterlijke kenmerken wordt zo extreem doorgevoerd dat dit het welzijn van dieren aantast. Denk aan honden en katten met extreem korte schedels en snuiten, waardoor de dieren minder goed kunnen ademhalen of oogbeschadigingen oplopen.

Inteelt

Bij het fokken van honden en katten wordt vaak inteelt toegepast. Inteelt leidt tot het opstapelen van genetische foutjes (mutaties) in de nakomelingen. Hierdoor hebben nakomelingen meer kans hebben op erfelijke ziekten als: epilepsie, aangeboren hartafwijkingen en erfelijke vormen van kanker. Ook dieren die zelf niet ziek zijn, kunnen erfelijke ziekten doorgeven. Vaak gaat dit om ernstige, chronische ziekten die niet goed genezen kunnen worden door dierenartsen. Terwijl, met een verantwoord fokbeleid, zowel erfelijke ziekten als schadelijke uiterlijke kenmerken te voorkomen zijn.

Met verantwoord fokken kun je erfelijke aandoeningen voorkomen

Het symposium Gezond Gefokt stond volledig in het teken van gezonde en sociale pups. Diverse experts hielden presentaties over voortplantingstechnieken, pups met gezond gedrag en puppy screenings.

Hoe dragen wij bij aan genetisch gezonde huisdieren?

Het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde doet wetenschappelijk onderzoek naar erfelijke ziekten, schadelijke uiterlijke kenmerken en gedrag bij gezelschapsdieren. De onderzoekers zetten de resultaten om in praktische oplossingen voor dierenartsen, fokkers en beleidsmakers. Ook geven ze hierover onderwijs aan toekomstige dierenartsen.

PetScan: informatie over mogelijke diagnoses bij elkaar

Kaart van Nederland met daarop symbolen van dierenartsenpraktijken met pijlen die data sturen naar het midden, naar PetScan. Met als uitkomst gezonde honden en katten.

PetScan is een systeem waarin dierenartsen in het hele land de diagnoses van honden en katten kunnen registreren. Ze krijgen daarbij informatie over die diagnoses, zoals wetenschappelijke artikelen, video’s en geluidsfragmenten. Zo kunnen dierenartsen snel nakijken hoe een bepaalde huidziekte er ook weer uitziet, of hoe een bepaalde hartruis klinkt. Ook kunnen zij de diagnosen van hun patiënten direct in het systeem zetten. Zo groeit de database en krijgen we steeds meer wetenschappelijk inzicht in erfelijke aandoeningen bij honden en katten in Nederland.

Infectieziekten

PetScan is ook nuttig om uitbraken van infectieziekten bij te houden, zoals Leptospirose (de ziekte van Weil), een ziekte die ook voor mensen gevaarlijk kan zijn. Het systeem laat zien waar de meeste gevallen van de ziekte voorkomen. We gebruiken PetScan ook om toekomstige dierenartsen les te geven.

De voordelen van PetScan voor dierenartsen

Verhalen over PetScan en Fit2Breed

Fit2Breed: matchmaking voor honden

Fit2Breed is een uniek platform om erfelijke ziektes te voorkomen. Fokkers kunnen hiermee een hondenpopulatie verantwoord beheren, met behoud van genetische diversiteit. Het programma bevat alle gegevens van de individuele dieren die beschikbaar zijn, zoals:

  • ziektegegevens

  • afstammingsgegevens

  • resultaten van DNA-testen

  • gegevens over inteelt en verwantschap tussen ouderdieren

Als eerste ras zijn gegevens van het kooikerhondje ingevoerd. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Vereniging het Nederlandse Kooikerhondje. Fokkers en eigenaren van kooikerhondjes van over de hele wereld kunnen nu in Fit2Breed kijken welk kooikerhondje een goede match is voor hun dier. Zo kunnen ze erfelijke ziekten voorkomen. Het doel is om Fit2Breed stap voor stap uit te breiden naar andere hondenrassen, en uiteindelijk ook kattenrassen.

Beleid voor gezonde honden

Het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde geeft ook advies aan de overheid en draagt zo bij aan de ontwikkeling van beleid. Bijvoorbeeld over het fokken van honden met extreem korte snuiten. Uit onderzoek bleek dat korte schedels gezondheidsproblemen kunnen geven zoals kortademigheid. Daarom vroeg het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde om criteria voor gezond fokken op te stellen. In 2019 verbood de overheid het fokken met honden die niet aan deze criteria voldoen. In 2023 verviel ook de tijdelijke uitzondering van honden met extreem korte schedels in combinatie met honden met een langere snuit. Toenmalig minister Adema noemde de nieuwe regel “een belangrijke stap” in het fokken van gezonde honden.

Twee honden portretten van moeder en zoon
Al binnen één generatie is de snuit van een hond te verlengen. Hier duidelijk zichtbaar bij moeder (links) en zoon.

Al binnen één generatie is de snuit van een hond te verlengen.

Het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde ontwikkelde voor dierenartsen inmiddels voorlichtingsmateriaal, zodat ze fokkers goed kunnen adviseren. Die zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor het fokken van gezonde dieren en moeten aan de regels voldoen.

Genetisch onderzoek

Onze onderzoekers signaleren in de kliniek aandoeningen die bij bepaalde rassen veel voorkomen en starten dan een onderzoek om de genetische oorzaak op te sporen. Met die uitkomsten ontwikkelen we DNA-testen voor erfelijke ziekten. Zo’n DNA-test kan door fokkers gebruikt worden om te voorkomen dat er nog meer dieren geboren worden die lijden aan een erfelijke ziekte. Ook kunnen sommige DNA-testen door dierenartsen gebruikt worden om een diagnose te stellen en de juiste behandeling toe te passen. Er lopen meerdere onderzoeken tegelijk naar erfelijke aandoeningen bij verschillende rassen, zoals:

  • maagkanker bij Belgische herdershonden

  • hartproblemen bij Dobermanns

  • hersenaandoeningen bij flatcoated retrievers

Verhalen over onderzoek

Screenings, DNA-testen en begeleiding voor eigenaren en fokkers

De uitkomsten van de onderzoeken delen we, in internationale publicaties, met collega dierenartsen en onderzoekers over de hele wereld. Studenten diergeneeskunde werken ook mee aan het genetisch onderzoek zodat zij ervaring kunnen op doen.

Vragen

  • Heb je een vraag over het gezond fokken van honden en katten of wil je een expert spreken? Bel 030-2534722.
  • Ben je dierenarts en heb je een vraag? Stuur een mail naar ecgg@uu.nl.
Steuen de projecten van Gezond Gefokt via Vrienden Diergeneeskunde

Onze experts