Duurzaamheid en onderwijs

‘Iedere student moet in aanraking komen met duurzaamheid, ongeacht de studierichting.’ Deze zin komt uit het Strategisch Plan (2016-2020) van de Universiteit Utrecht. De universiteit wil studenten zo goed mogelijk voorbereiden op de vele uitdagingen en kansen waar het thema duurzaamheid hen voor stelt. Door duurzaamheid te integreren in het onderwijs, worden nieuwe generaties opgeleid tot duurzame denkers. In dit thema is aandacht voor de inhoud van het onderwijs, de bewustwording bij studenten en beschikbare middelen voor afstandsonderwijs. De bedrijfsvoering achter het onderwijs komt in andere hoofdstukken aan bod.

Groep zwaaiende studenten in groen park
Eerste lichting afgestudeerden Global Sustainability Science (2019)

Om studenten in aanraking te laten komen met duurzaamheid voert de universiteit onder andere deze activiteiten uit:
 

  • Een van de vier strategische thema’s van de universiteit is Pathways to Sustainability. Binnen dit thema werken onderzoekers, studenten en externe partners samen aan onderzoek voor een duurzame toekomst en ontwikkelen zij interdisciplinair duurzaamheidsonderwijs.
     
  • Bij het Social Entrepreneurship Initiative (SEI) wordt onderwijs en onderzoek op het gebied van sociaal ondernemerschap gestimuleerd. 
  • De universiteit biedt onderwijs aan op het gebied van duurzaamheid, zie voor een kleine selectie de lijst onder indicator 1.1. 
     
  • In Living Labs onderzoeken studenten als onderdeel van een cursus duurzaamheidsvraagstukken uit de bedrijfsvoering van de universiteit. Zie hoofdstuk 3: Living Labs.
     

Daarnaast heeft de universiteit in het onderwijs diverse oplossingen om CO2-impact door reizen te verminderen:

  • Met het programma Virtual Exchange neemt de universiteit deel aan een alliantie van verschillende internationale universiteiten die allen een selectie van online cursussen aanbieden.
     
  • De universiteit biedt via het Life Long Learning platform diverse interactieve online-cursussen (SPOC’s: Small Private Online Courses) aan voor een beperkte groep studenten.

Indicatoren

Onderstaande indicatoren geven aan hoeveel studenten in 2019 direct in aanraking zijn gekomen met het thema duurzaamheid in de eigen studie. Een aantal bachelors en masters is specifiek gericht op duurzaamheid; de eerste indicator geeft een beeld hoeveel studenten afstuderen op deze beperkte selectie van opleidingen. In het huidige UU-brede vakkenaanbod is duurzaamheid op veel meer manieren verweven, maar dat is niet zichtbaar in deze indicator. De tweede indicator, de game ‘Utrecht 2040’, geeft aan hoeveel studenten in 2019 met het thema duurzaamheid aan de slag zijn gegaan tijdens de introductietijd.

KPI’s voor het meten van duurzaamheid in onderwijs

1.1 Aantal afgestudeerden in duurzaamheidsgerichte opleidingen

In 2019 studeerden 481 studenten af in bachelors en masters specifiek gericht op duurzaamheid. Dat is een stijging van 104 ten opzichte van 2018. Dit komt met name doordat in 2019 de eerste lichting van de bachelor Global Sustainability Science (Faculteit Geo) is afgestudeerd.

Daarnaast hebben 60 studenten het honoursprogramma Young Innovators in 2019 voltooid. Dit programma leidt elk jaar studenten met een passie voor duurzaamheid op tot veranderkrachten. Het programma geeft hen handvatten om zelf aan de slag te gaan met het creëren van een duurzame wereld.

1.2 Aantal spelers ‘Utrecht 2040’

‘Utrecht 2040’ is een interactieve game waarin studenten verschillende duurzaamheidsuitdagingen kunnen uitspelen in de stad Utrecht. Het spel hanteert de Sustainable Development Goals (SDG’s) als basis. In 2019 speelden 800 studenten van zes opleidingen binnen de faculteiten Geo- en Geesteswetenschappen het spel.

In 2018 was universitair hoofddocent aan het Copernicus Instituut Karin Rebel gestart met de ontwikkeling van dit spel. Het doel: invulling geven aan de strategische doelstelling om alle studenten in aanraking te laten komen met duurzaamheid.

Activiteiten 2019

Een greep uit de activiteiten in 2019 gericht op duurzaamheid in onderwijs:

  • In 2019 ontving Bert Weckhuysen, hoogleraar Katalyse, Energie en Duurzaamheid, een Teaching Fellow-beurs van het Comeniusprogramma. Deze beurs gebruikte hij om samen met collega's Appy Sluijs en Brianne McGonigle een innovatief interdisciplinair bachelor programma op te zetten: het Da Vinci-project. Studenten van verschillende opleidingen werken in dit programma samen aan een duurzaamheidsvraagstuk van een externe partner.
  • Sinds eind 2019 is het binnen de universiteit mogelijk om onderwijs te geven en te volgen in een virtual classroom. De classroom is de eerste in zijn soort aan een Nederlandse universiteit en wordt gebruikt voor synchroon (gelijktijdig) online onderwijs en voor samenwerking op afstand.
  • Docenten van het strategisch thema Pathways for Sustainability hebben in samenwerking met Lund University en Durham University een openbare online cursus ontwikkeld (MOOC: Massive Online Open Course), beschikbaar via platform Coursera. De cursus ‘Urban Nature, Connecting Cities, Nature and Innovations’ geeft aandacht aan natuurgerichte oplossingen voor steden in Europa en wereldwijd.
  • Het universiteitsbestuur investeert 2,7 miljoen euro extra in audiovisuele middelen die onder meer gebruikt kunnen worden voor kwalitatief hoogstaande conference calls en het faciliteren van onderwijsinnovatie, zoals onderwijs op afstand.

Vooruitblik 2020

  • Met een bijdrage uit het Utrechts Stimuleringsfonds Onderwijs (USO) zal een team onder leiding van Karin Rebel de game ‘Utrecht 2040’ verder ontwikkelen. De USO bijdrage is bedoeld om de game universiteitsbreed in te zetten voor eerstejaarsstudenten en een vervolg te bouwen voor tweede- en derdejaarsstudenten.
  • De universiteit werkt in 2020 aan een thematische indeling van het vakkenaanbod. Zo kunnen studenten straks op basis van de SDG’s zoeken naar onderwijs dat past bij de eigen duurzaamheidsinteresse.
  • In de cursus Inter-University Sustainability Challenge krijgen studenten van de universiteiten van Wageningen, Eindhoven en Utrecht virtueel onderwijs over de SDG’s. Studenten zullen interdisciplinair samenwerken aan vragen van externe partners, gerelateerd aan verschillende SDG’s.
  • In 2020 wordt een nieuwe CHARM-EU-universiteit ontwikkeld, samen met vier andere Europese universiteiten. CHARM-EU staat voor een ‘Challenge-driven, Accessible, Research-based, Mobile European University’. Het curriculum van CHARM-EU is innovatief, uitdagingsgericht en gebaseerd op vraagstukken rond de SDG’s die de EU en zijn lidstaten nu voor zich hebben liggen.
  • De universiteit gaat docenten ondersteunen om duurzaamheid (op basis van de SDG’s) te integreren in het onderwijs dat ze zelf geven. Bijvoorbeeld door het geven van een workshop.
  • Ontwikkeling van een e-module Duurzaam onderwijs door Educate-it. Deze e- module reikt middelen en manieren aan voor docenten om het onderwijs dat ze zelf geven zo duurzaam mogelijk vorm te geven. Bijvoorbeeld door de inzet van audiovisuele middelen en het aanbieden van afstandsonderwijs, waardoor studenten minder tot niet hoeven te reizen om onderwijs te kunnen volgen. 
  • In het strategische thema Pathways to Sustainability wordt momenteel gezocht naar mogelijkheden voor het opzetten van een interdisciplinaire minor, die toegankelijk moet zijn voor alle bachelor studenten van de universiteit. De minor, die Futuring for Sustainability gaat heten, zal niet alleen draaien om fundamentele duurzaamheidsvraagstukken, maar ook over maatschappelijke vraagstukken zoals hoe de toekomst voor de maatschappij eruitziet en wat hiervan de invloed zal zijn op duurzaamheid.