Gebiedsvisie Utrecht Science Park, richting 2040

Op de ruim drie vierkante kilometer die het Utrecht Science Park groot is, vind je een universiteit, een hoge school, meerdere ziekenhuizen, onderzoeksinstellingen én tientallen uitzonderlijke bedrijven die kennis en onderzoek toepassen. Een unieke combinatie. Als onderwijsinstelling en eigenaar van het grootste deel van de grond voelt de Universiteit Utrecht het als plicht het potentieel van dit grootste science park van Nederland de komende tientallen jaren optimaal te ontplooien. Hoog tijd voor een visie op de drie onderwerpen: Gebied, Gebouwen en Energievoorziening. In dit artikel belichten we de visie van de Universiteit Utrecht op het Gebied, het Utrecht Science Park, richting 2040.

Het gebied anno nu

Het Utrecht Science Park ontvangt iedere dag meer dan zeventigduizend mensen. De omvang van een middelgrote stad op zichzelf. Het is er een drukte van belang. In de spits verlies daardoor je al gauw onnodig veel tijd. Sommige van de vele panden die er staan, zijn behoorlijk verouderd en lang niet duurzaam. We groeien uit onze jas en hebben bijna geen plek meer voor alle innovatieve bedrijven die zich hier willen vestigen. De wachtlijst voor studentenflats op de campus is lang en het soms voelt het hier als een winderige, ongezellige plek, vooral ’s avonds. En dat terwijl we het hebben over een prachtig stuk grond van driehonderd hectare, centraal gelegen in Nederland met landgoederen en forten als buren en met een rijke geschiedenis. Wat nu?

Kaart van het Utrecht Science Park met de ontwikkelrichtingen en -mogelijkheden.

Waar komen we vandaan?

We gaan eerst even terug in de tijd. In de jaren zestig van de vorige eeuw kreeg de universiteit een nieuw terrein buiten de stad. Ten tijde van de verhuizing van de eerste faculteiten uit de binnenstad was De Uithof een uitgestrekt gebied met brede wegen. De gebouwen, onder andere van Diergeneeskunde, stonden verspreid over het landschap. In de jaren negentig ontstond rond de Padua-Heidelberglaan een soort centrum, een structuur van bebouwingsclusters in het groen. Ziekenhuizen en hogescholen verhuisden naar deze clusters. Rond 2000 kwamen ook de eerste studentenwoningen, de Hogeschool Utrecht breidde verder uit en het werd tijd voor ondersteunende horeca en cateringvoorzieningen. In de loop van de afgelopen twintig jaar ontstonden vanuit de verschillende kennisinstellingen nieuwe bedrijven die zich ook in het science park vestigden. Die bedrijven groeiden en wilden uitbreiden. Door de wisselwerking tussen onderzoeksinstellingen en ondernemerschap zoeken steeds meer startups een onderkomen en wordt het Utrecht Science Park aantrekkelijk voor bedrijven van buiten.

Tijd voor bezinning en een aanpak

Het Utrecht Science Park is een belangrijk gebied voor de universiteit, maar ook voor de stad en de provincie Utrecht. De universiteit, het UMC Utrecht, de stichting Utrecht Science Park en vele gebruikers, bewoners en omwonenden hebben daarom samen nagedacht over de toekomst. Het resultaat is de Omgevingsvisie Utrecht Science Park 2040 die in september 2022 is vastgesteld door de Utrechtse gemeenteraad. De ideeën vastgelegd in de omgevinsvisie helpen ons keuzes maken over het gebied en geven richting bij het inrichten van het gebied op de lange termijn. Als universiteit voelen we het bovendien als onze plicht om ook in het Utrecht Science Park onze leidende principes toe te passen die bijdragen aan oplossingen voor de dringende maatschappelijke thema’s in Nederland en daar buiten. We willen een lerende campus zijn met een open blik en open houding. Om dat te bereiken hebben we zeven strategische thema’s benoemd. Die thema’s zijn weer uitgewerkt tot negen tactische doelen.

Hierop staan de 7 strategische doelen en de 9 tactische doelen van de UU voor het gebied Utrecht Science Park.

Het is lente. 26 maart 2040, de verjaardag van de universiteit. In het Utrecht Science Park, een kwartiertje van het oude centrum van Utrecht, gonst het van het leven. Er wordt geleerd, onderwezen, onderzocht, gewerkt, gezorgd en geleefd. Allemaal naast elkaar, door elkaar en vaak met elkaar. Mensen weten wie waar zit en er zijn genoeg plekken, formeel en informeel, om elkaar te ontmoeten. Bijvoorbeeld in een van de cafés of restaurants, die ook ’s avonds open zijn. De focus op life sciences, gezondheid en duurzaamheid trekt bedrijven en wetenschappers van allure aan. Start-ups en scale-ups verzilveren innovaties. Bestaande organisaties zoals Genmab, Merus en het Hubrecht Instituut zijn verder gegroeid, start-ups zijn ontpopt tot toonaangevende internationale ondernemingen. De afgelopen twintig jaar zijn er meer dan vierduizend woningen en evenveel onderzoeksbanen bijgekomen.

Gezonde omgeving

In het science park zie je bijna geen auto’s. Die parkeren in de duurzame en energieopwekkende parkeergarages vlakbij de snelwegen. Er rijden trams en er is alle ruimte om te fietsen en te wandelen. Artsen en onderzoekers van verschillende disciplines spreken elkaar regelmatig en werken nauw samen om de nieuwste inzichten voor behandelingen van mensen en dieren zo snel mogelijk bij de patiënt te brengen. Mensen bezoeken het Universitair Medisch Centrum Utrecht bijvoorbeeld om te leren hoe ze met een andere leefstijl zelf chronische ziektes kunnen voorkomen. Het Utrecht Science Park is een fijne en gezonde omgeving die hier gelijk aan bijdraagt. Multidisciplinaire studententeams zochten de afgelopen jaren in living labs naar vernuftige oplossingen om de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden. Bovendien is er op het Utrecht Science Park meer ruimte gekomen voor groen en water waardoor het aangenamer is om te verblijven en hittestress verdreven wordt. Er zijn wandel- en fietspaden die het science park verbinden met de naburige landgoederen. Onderzoekers en studenten verwonderen zich erover hoeveel dieren en planten de afgelopen tien jaar weer teruggekeerd zijn in het gebied dankzij meer poelen, natuurvriendelijke oevers en andere aanpassingen aan het landschap.

Het bruist

De smalle loopbruggen die vroeger sommige gebouwen op de eerste verdiepingen met elkaar verbonden, hebben plaatsgemaakt voor ruime, uitnodigende entrees. Er zijn logische looproutes tussen de gebouwen en de buitenruimte is zo ingericht met bomenrijen, andere begroeiing en banken dat je wordt uitgenodigd om even stil te staan en van je omgeving te genieten, alleen of gezellig pratend op een bankje. Bezoekers van Utrecht en studenten uit allerlei landen spreken af op het Utrecht Science Park voor een potje padel of een bugburger. De afgelopen jaren zijn er voor studenten zo’n vierduizend nieuwe duurzame woningen bijgekomen van goede kwaliteit, met deels gezamenlijke ruimtes. Ze wonen nabij zorgpersoneel en startende docenten, voor wie ook woningen beschikbaar zijn gekomen. Sportpark Olympos is uitgebreid. Wie (tijdelijk) op het science park woont, hoeft niet naar de stad want ook hier vind je alles wat je nodig hebt. Natuurlijk is de internationale school niet ver. Precies zoals de universiteit en haar partners het aan het begin van de jaren twintig voor zich zagen. Mensen voelen zich welkom.

Binnen de perken zijn we onbeperkt

Waar ons voorstellingsvermogen grenzeloos is, zijn onze middelen eindig. Daarom moeten we slim en creatief omgaan met de ruimte, het geld en de mensen die we beschikbaar hebben. Onderzoek en onderwijs staan altijd voorop. In de inrichting van het gebied, maar ook voor de uiteindelijke gebruikers. We gaan dus bijvoorbeeld niet gewoon gebouwen slopen en nieuwe bouwen, maar waar mogelijk bestaande panden duurzaam herontwikkelen. Het aantal studenten neemt weliswaar toe, dus je zou denken dat we meer ruimte nodig hebben, maar corona heeft ons ook geleerd dat we met hybride onderwijs en slimme roosters beschikbare zalen efficiënter kunnen gebruiken. En als we met nieuwe gebouwen flink de hoogte in gaan, dan blijft er ruimte over voor groen, natuur en recreatie en kunnen we het landschap zo veel mogelijk bewaren of zelfs versterken. Kortom, binnen de perken zijn de mogelijkheden onbeperkt (vrij naar Jules Deelder).

Komt dat zien

Een belangrijk onderdeel van de gebiedsvisie is het creëren van een centrumgebied in het Utrecht Science Park. De Heidelberglaan is daarin een belangrijke ader. Hieromheen liggen beeldbepalende gebouwen, zoals het Educatorium, het Van Unnikgebouw en het Kruytgebouw. Het idee is om deze gebouwen beter zichtbaar te maken en sommige oude gebouwen te slopen. Op die plekken komt ruimte vrij voor pleinen. De verschillende pleinen krijgen ieder een eigen functie en karakter, maar nodigen altijd uit om te ontmoeten en te verblijven. Zo krijgt de openbare ruimte aan deze centrumboulevard, veel meer dan nu, een verbindende rol als ontmoetingsplek. Een andere doelstelling is om verschillende locaties op de campus met elkaar te verbinden door middel van ‘groen’. Tegelijkertijd willen we de Botanische Tuinen, een van de pareltjes van het Utrecht Science Park dat nu best weggestopt zit, toegankelijker en zichtbaarder maken. Dus is de schep de grond in om de E volutietuin, onderdeel van de Botanische Tuinen, te verplaatsen. Die kans grijpen we gelijk aan om deze bijzondere tuin nieuw te ontwerpen. Het ontwerp is gebaseerd op fractalen: wiskundige patronen die zich constant herhalen en die overal in de natuur te vinden zijn. Daarna gaat er nog meer gebeuren in de tuinen. En ja, vrachtwagens gaan met grond in de weer en het kan best even modderig worden op de weg. Maar dat is op een gegeven moment weer klaar, en van die fraaie fractalen kunnen we nog oneindig genieten. De nieuwe Botanische Tuinen laten zich volgens planning in 2024 weer van hun mooiste kant zien. Deze verhuizing schept ruimte om aan de voorzijde van de tuin een mooi, nieuw en voor iedereen vrij toegankelijk park te maken om te wandelen, picknicken, bootcampen of lekker te luieren.

Tijdelijk stadsstrand

Zo’n grootscheepse transitie van meer dan vijftien jaar doet letterlijk en figuurlijk stof opwaaien. Het geeft overlast op straat, het verkeer wordt omgeleid, er komt lawaai. Op sommige plekken zitten we er al middenin. Zo zijn de laagbouwen van het iconische Willem C. van Unnikgebouw in 2021 gesloopt. Een gek gezicht. Maar het biedt ook weer mogelijkheden. Je kunt er bijvoorbeeld tijdelijk een stadstrand van maken of kunst in de openbare ruimte tentoonstellen. Samen met studenten kijken we de komende tijd wat de mooiste tijdelijke invulling gaat worden. In afwachting van een structurele uitbreiding van het sportcentrum Olympos komen er meer informele sportfaciliteiten in de buitenlucht.

Tijdens de verbouwing gaat het gewone leven door

Al jaren vragen studenten om een plek op de campus waar ze elkaar informeel kunnen ontmoeten. Voor het Koningsbergergebouw is nu weer een plek gekomen voor koffie en borrels, een nieuw gebouw onder de vertrouwde naam: de Vagant. En in de komende jaren bedenken we een definitieve plek voor een ‘studentenhuiskamer’. Over kamers gesproken: in 2023 wordt er op het weiland tussen de studentenflats De Johanna en De Cambridgelaan het complex High Five gebouwd. Er komen 721 studio’s en tweehonderd groepswoningen met gedeelde keukens en gedeelde woonkamers. Naast woonruimte biedt High Five ook ruimte om elkaar te ontmoeten, er komen studieplekken, een wasserette en een binnentuin. Bovendien is er een (afhaal)restaurant gepland. In 2025 moet het klaar zijn. High five als dat lukt.

Het is het waard

Er gebeurt nu dus al van alles en we voeren het tempo de komende jaren alleen nog maar op. Vanaf 2024 gaat er voortdurend wel ergens op het Utrecht Science Park gebouwd worden. Om iedereen tijdens de werkzaamheden te laten blijven studeren, onderzoeken, werken en wonen wordt nog een hele schuifpuzzel. Maar die leggen we graag. Af en toe zullen we moeten doorbijten en wat hinder moeten dulden. Buitenlandse studenten zullen steeds maar een stukje ervan meekrijgen – maar alumnus ben je voor het leven. Reden genoeg om nog eens terug te komen. Uiteindelijk krijgen we er namelijk een unieke, levendige campus voor terug die bestendig is tegen groeistuipen, klimaatuitdagingen en andere eisen van de toekomst. Een campus met fijne, logische verbindingen tussen alle gebouwen. Een campus die plek biedt om elkaar te ontmoeten, die uitnodigt om samen te werken over grenzen heen: tussen disciplines, tussen studenten en bedrijven, tussen wetenschap en praktijk, tussen Utrechters en (aanstaande) wetenschappers. Een campus die de gebruikers inspireert om samen nieuwe oplossingen te vinden voor een langer en gezonder leven. En dat is het dubbel en dwars waard.

Op de hoogte blijven?

We houden iedereen op de hoogte van actuele en geplande werkzaamheden via de app CampusDevelopment. Mis je informatie, valt je iets op dat te maken heeft met de werkzaamheden of heb je een goed idee voor een (tijdelijke) invulling van een gebouw of plek op de campus? Laat het ons weten via communicatieVenC@uu.nl, je ontvangt binnen een dag al antwoord. Dan kijken we samen wat we eraan kunnen doen of hoe we een idee kunnen meenemen in de plannen.

Bekijk ook:

Gebiedsplan USP - Oost