Auteursrecht

Auteursrecht (Engels: copyright) is het uitsluitende recht van degene die een werk maakt om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen.
Dit wordt 'exploitatierecht' genoemd.

Het exploitatierecht ontstaat automatisch en geldt tot 70 jaar na overlijden van de maker. Wanneer de maker een rechtspersoon is (bijvoorbeeld een stichting of bedrijf), geldt het exploitatierecht tot 70 jaar na de eerste openbaarmaking van het werk.

Wat is een werk?

Dat kan zijn een boek, een artikel, een muziekstuk, een afbeelding, een film, een computerprogramma (code en software), een dataset, een psychologische test, een kennisclip etc.

Er zijn ook sommige specifieke werken die buiten het bereik van het auteursrecht vallen, zoals wetten, verordeningen, rechterlijke uitspraken en besluiten.

Maar vrijwel elke publicatie, elektronisch of niet, is beschermd door het auteursrecht, mits het werk een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.

Openbaar maken en verveelvoudigen

Voorbeelden van openbaar maken zijn: publiceren, uploaden, vertonen, ten gehore brengen etc.

Bij verveelvoudigen kan je denken aan: kopiëren, scannen, downloaden, opslaan etc.

Volgens de Auteurswet is degene die een werk heeft gemaakt in de regel de rechthebbende. Als er meerdere personen een oorspronkelijke bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van een werk, dan zijn alle makers gezamenlijk rechthebbende. Aan de rechthebbende(n) komt auteursrechtelijke bescherming toe.

Auteursrecht kan door de maker(s) (gedeeltelijk) worden overgedragen, bijvoorbeeld aan een uitgever.

Na het overlijden van de maker(s) gaat het auteursrecht over op de erfgenamen, waarna deze het recht kunnen uitoefenen tot het einde van de termijn van 70 jaar na de eerste openbaarmaking van het werk.

Werkgeversauteursrecht

Artikel 7 van de Auteurswet, waarin het werkgeversauteursrecht is vastgelegd, is ook van toepassing op wetenschappelijke werknemers. Dat betekent dat de Universiteit Utrecht als auteursrechthebbende kan worden aangemerkt.

• Onderzoekers: in de praktijk kunnen UU-auteurs voor hun eigen publicaties keuzes maken als waren zij de rechthebbende, bijvoorbeeld in contracten met uitgevers of bij keuzes voor het delen van de publicatie onder een bepaalde licentie, zoals een Creative Commons-licentie.
• Docenten: in de praktijk kunnen UU-docenten voor hun eigen onderwijsmateriaal keuzes maken als waren zij de rechthebbende, bijvoorbeeld om te bepalen of en onder welke voorwaarden hun onderwijsmateriaal wordt gedeeld. De UU geeft daarbij het advies om onderwijs materialen te delen onder de Creative Commons licenties CC-BY of CC-BY-SA. 

Om gebruik te mogen maken van auteursrechtelijk beschermd werk heb je toestemming van de rechthebbende nodig.
Daar zijn enkele uitzonderingen op, mits je natuurlijk de bron vermeldt:
 

• Citeren
  Een citaat mag je alleen gebruiken als dit relevant is voor je betoog en het mag daarvan slechts een klein onderdeel uitmaken. Dit geldt voor zowel tekst als beeld. Citeren ter verfraaiing van je werk mag dus niet.
  Afbeeldingen met een licentie die hergebruik toestaat (zoals Creative Commons) mogen vaak vrij gebruikt worden, afhankelijk van de bepalingen in de licentie.
  Meer informatie is te vinden in de LibGuide Citeren.
   
• Parafraseren
  Een parafrase is het weergeven van een tekst uit een bron in je eigen woorden. Je mag de strekking van het werk niet veranderen.
  Meer informatie is te vinden in de LibGuide Citeren.
   
• Een hyperlink maken naar een bron
  Je mag altijd linken naar online materiaal dat vrij beschikbaar is op het internet (mits dat materiaal rechtmatig openbaar gemaakt is). Je mag ook linken naar online materiaal dat niet vrij beschikbaar is, als de Universiteitsbibliotheek een licentie heeft voor gebruik van dit materiaal binnen de Universiteit Utrecht.
  Gebruik zoveel mogelijk permanente hyperlinks. Deze zijn niet sessiegebonden, zodat het gewenste artikel altijd weer teruggevonden kan worden. Permanente hyperlinks zijn o.a. te herkennen aan termen als permalink, stable URL, deeplink, DOI.
  Overigens is een hyperlink geen bronvermelding, maar slechts een verwijzing naar de vindplaats.
   
• Privé-kopie maken
  Je mag zonder toestemming een kopie maken van een auteursrechtelijk beschermd werk voor eigen oefening, studie of gebruik zonder commercieel oogmerk. Deze privé-kopie mag niet aan derden worden afgegeven.
  
  Auteursrechtelijk beschermde computerprogramma's (zoals software en games) en digitale databanken vallen buiten de regeling voor de privé-kopie. U mag daarvan alleen kopieën maken met toestemming van de rechthebbende.

Wanneer je werk van anderen (her)gebruikt moet je altijd de bron vermelden. Je bronnen moeten controleerbaar en terug te vinden zijn. Wetenschappelijke integriteit vereist ook bronvermelding wanneer een publicatie tot het publiek domein behoort.

Wanneer je geen bron vermeldt, pleeg je plagiaat. Plagiaat is een vorm van fraude en gaat in tegen de wetenschappelijke integriteit.

Waar moet bronvermelding aan voldoen?

• Verwijs naar uw bronnen volgens de citatiestijl van uw vakgebied. Geef minimaal de volgende informatie: titel, auteur, uitgever en jaar van uitgave. Bij tijdschriften en dagbladen moet daarnaast de jaargang en afleveringsnummer (of datum) worden vermeld.

In de LibGuide Citeren lees je alles over verwijzen naar bronnen.

• Bij zoekmachines die uitsluitend rechtenvrij materiaal aanbieden volstaat '[korte titel afbeelding] Bron: Pixabay' of 'Bron: Wikipedia Commons' als bronvermelding.
  Vermeld hierbij ook de CC-licentie.

Een hyperlink is geen bronvermelding, maar slechts een verwijzing naar de vindplaats.

Bekijk de LibGuide Citeren voor uitgebreide informatie over het gebruiken van bronnen.

Wetten, besluiten, verordeningen, rechterlijke uitspraken en administratieve beslissingen behoren tot het publiek domein. Op dergelijke werken rust geen auteursrecht, en daarom mogen deze vrij worden overgenomen. Ook parlementaire stukken, notulen van gemeenteraadsvergaderingen of rapporten van overheidsdiensten, door de overheid zelf gecreëerd en openbaar gemaakt, mogen in hun geheel vrij worden overgenomen, tenzij er een auteursrechtvoorbehoud op staat.

Wetenschappelijke integriteit vereist ook bronvermelding wanneer een publicatie tot het publiek domein behoort. 

Databankenrecht is net als het auteursrecht een intellectueel eigendomsrecht. Of een databank beschermd is of niet hangt af van het feit of de databank het resultaat is van een aanmerkelijke investering. Dus of er geld, tijd en moeite in zijn geinvesteerd. Het is dan niet toegestaan om zonder toestemming grote delen van die databank over te nemen of op te vragen. De producent van een databank heeft het exclusieve recht op de exploitatie daarvan.

Geografische informatie (uit landkaarten) kan databankrechtelijk beschermd zijn. Ook databanken met juridische informatie komen voor bescherming in aanmerking.