Systematische en integrale aanpak integriteit cruciaal voor herstel vertrouwen in de overheid
In het nieuwe regeerakkoord moet aandacht zijn voor duurzame verankering van integriteit. Dat is noodzakelijk voor de democratische rechtsorde, en voor het herstel van de geloofwaardigheid en het vertrouwen in de overheid. Dat schreef een collectief van integriteitsexperts in hun ‘Brandbrief Integriteit’ aan Tweede Kamer en informateur Tjeenk Willink. De experts, waaronder Leonie Heres van de Universiteit Utrecht, pleitten voor een systematische en integrale aanpak van integriteit bij de overheid en boden er in de brief concrete aanbevelingen voor.
‘De bestuurscultuur gaat niet wezenlijk veranderen als we weer een nieuwe pleister op het systeem plakken,’ zegt Leonie Heres. ‘Daarvoor moeten we echt op een andere manier gaan kijken naar politieke én ambtelijke integriteit, en die in samenhang met elkaar een veel stevigere plek geven in ons bestel.'
Samen met andere experts uit wetenschap én praktijk bepleit zij een systematische en integrale aanpak van integriteit bij de overheid bestaande uit de volgende vijf elementen:
- Moreel leiderschap
Investeer in leiderschap dat moreel redeneren, integer handelen, sociale veiligheid, tegenspraak, diversiteit en inclusie faciliteert en stimuleert. Maak daar structureel aandacht en middelen voor vrij. Zorg voor inbedding in organisatiebeleid en leiderschapsontwikkeling.
- Tegenspraak
Zet in op de systematische borging van een cultuur van rekenschap, transparantie en psychologische veiligheid. Handel proactief op morele risico’s en blinde vlekken: wacht niet tot het mis gaat. Rust cruciale integriteitsactoren toe met adequate middelen. Sla niet door: een obsessie met kwantificeren en extreme transparantie werkt averechts.
- Checks & Balances
Stop met het wegredeneren of negeren van Europese en nationale institutionele tegenkrachten. Neem de controlerende en adviserende taken van parlement, onderzoekscommissies, ombudsmannen, GRECO, OESO etc. serieus. Omarm kritische geluiden en onderneem er actie op.
- Bescherm de rechtsstaat
Nederland als belastingparadijs? Ongekend onrecht richting burgers? Maak van Nederland juist een internationaal uithangbord van integriteit. Laat zien dat transparantie en openheid bij uitstek samengaan met effectief overheidsoptreden, een aantrekkelijk investeringsklimaat en een florerend bedrijfsleven.
- De kramp eruit
Werk aan een aanspreekcultuur. Faciliteer het collectieve gesprek over politiek-ambtelijke verhoudingen. Vergroot het onderlinge vertrouwen, het kritische bewustzijn en de waardering van ambtelijk vakmanschap en tegenspraak.
In de media
Naar aanleiding van de Brandbrief Integriteit verschenen onder andere artikelen op Binnenlands Bestuur en Risk & Compliance.
De Nieuwe Wereld interviewde Leonie Heres over de concrete aanpak van integriteit bij de overheid:
Meer informatie
Wilt u meer weten over integriteit of de Brandbrief Integriteit? Neem dan contact op met Leonie Heres: l.heres@uu.nl.