“In Oekraïne wordt niet één conflict uitgevochten, maar vijf tegelijkertijd”
Jolle Demmers spreekt in Vlaams Parlement bij presentatie jaarverslag Vlaams Vredesinstituut
De eerdere inhoud van dit artikel heeft veel stof doen opwaaien en als Universiteit Utrecht nemen we dit serieus.
Dat artikel was gebaseerd op een lezing van Jolle Demmers. Naar aanleiding van de ontvangen kritiek, zijn we tot de conclusie gekomen dat deze korte tekst geen recht deed aan het volledige argument dat Demmers in die lezing heeft willen maken. In overleg met Demmers is de inhoud van het artikel daarom meermaals aangepast, en op 26 april is besloten de tekst te verwijderen. De volledige lezing is hier te bekijken. In haar lezing legt Demmers uit waarom het zo moeilijk is een analyse te maken van de oorlog in Oekraïne. Zij zegt daar het volgende over:
“Het duiden van geweld leidt al snel tot ongemak. Daarvoor zijn twee oorzaken aan te wijzen. Allereerst: geweld roept sterke emoties op. Geweld vraagt om morele duiding en begrenzing. We vallen routineus terug in groepsdenken: wij/zij – waarbij we geneigd zijn te geloven dat ons eigen geweld rechtmatig is en dat van de ander barbaars. Deze tweedeling duldt geen tegenspraak. Dit groepsdenken belemmert een realistische analyse van het conflict, en daarmee de kans op een pragmatische oplossing. Een kans op vrede.
Een kritische blik op de eigen stellingname, dat is misschien wel de zwaarste opdracht in oorlogstijd. Vaak is het niet zozeer de ‘waarheid’ die als eerste sneuvelt in een oorlog, maar vooral het vermogen tot zelfreflectie en kritiek. Laten we dus emoties en verontwaardiging erkennen, maar ook analytisch en nieuwsgierig blijven, en kijken waar de huidige koers ons brengt, en of dat wijsheid is. Laten we vertragen, en twijfelen aan ons gelijk, al is het maar voor een moment.
De tweede reden waarom het gesprek over oorlog snel verwordt tot een ‘kakafonie’ is omdat we het in onze gesprekken doorgaans over verschillende oorlogen hebben. Oorlog wordt vaak voorgesteld als een duel: als een gewapende strijd tussen twee vijanden. Maar oorlogen zijn veel eerder clusters van conflicten, met ieder hun eigen oorzaken en constellaties, die op elkaar inwerken en elkaar versterken. Zo’n perspectief kan ook worden toegepast op wat de ‘Oekraïne oorlog’ is gaan heten. Na meer dan een jaar van regionaal geweld en mondiale instabiliteit, stelt zo’n analyse ons in staat om de verschillende clusters en typen van conflict -en hun bijbehorende partijen en hun belangen en zorgen te onderscheiden.”
Toelichting 25 april 2023
Wanneer verschillende wetenschappers onderzoek doen naar en expertise hebben op eenzelfde maatschappelijke kwestie, dan kunnen zij hieruit verschillende wetenschappelijke conclusies trekken en verschillende bewoordingen kiezen.
De universiteit is van mening dat verschillende standpunten, conclusies, bewoordingen en nuances bijdragen aan het wetenschappelijk en maatschappelijk debat. Dat debat vindt ook nu plaats via verschillende kanalen.