Transparantie onderzoekssamenwerking fossiele industrie

Dat er sprake is van een klimaatcrisis en dat dit één van de grootste uitdagingen is waar we als samenleving voor staan, onderschrijft de Universiteit Utrecht (UU). Inmiddels kunnen we (op sommige plekken in de wereld) zelfs spreken van een klimaatnoodtoestand. Wetenschappers van de UU luiden hierover dan ook al langere tijd de noodklok en leveren belangrijke bijdragen aan klimaatonderzoek. Zij maken daarbij niet alleen inzichtelijk hoe groot de klimaatcrisis is en kan worden, maar dragen ook bij aan oplossingen om het tij te keren. Ook in ons onderwijs en in onze bedrijfsvoering werken we hard aan bewustwording en verduurzaming.

Op sommige plekken binnen de universiteit wordt voor wetenschappelijk onderzoek samengewerkt met de fossiele industrie. Voorheen richtte dit onderzoek zich soms ook op exploratie van fossiele bronnen, maar dat is al zeker 15 jaar niet meer het geval. Voorwaarde voor samenwerking met de fossiele industrie in actuele onderzoeksprojecten is dat die zich richt op het ontwikkelen van kennis om de energietransitie te versnellen, fossiel zo snel mogelijk uit te faseren en/of verdere CO2-emissies te vermijden.

Voorwaarden voor samenwerking fossiele industrie

Of en in hoeverre samenwerking met de fossiele industrie gewenst is, en/of onder welke voorwaarden, is een vraag die zowel in de samenleving alsook binnen onze universiteit leeft. De Universiteit Utrecht vindt het belangrijk hierover weloverwogen besluiten te nemen. Daarom is gekozen voor een democratische benadering en zijn twee zogeheten ‘deep democracy’ sessies georganiseerd voor medewerkers en studenten. De perspectieven die tijdens deze sessies zijn verzameld, worden gebruikt voor het opstellen van een helder afwegingskader voor toekomstige besluitvorming over samenwerking met o.a. de fossiele industrie. Het doel is dat er voor 1 augustus 2023 een concept-besluit klaar is.

Transparantie samenwerking fossiele industrie

Om hier een gedegen afweging in te kunnen maken, is het ook noodzakelijk in kaart te brengen in hoeverre en op welk vlak de Universiteit Utrecht samenwerkt met de fossiele industrie. De universiteit vindt het belangrijk hier ook naar de buitenwereld transparant over te zijn. Daarom is een overzicht opgesteld - te vinden in het bijschrift van figuur 2 hieronder - van alle lopende onderzoeksprojecten waarin sprake is van samenwerking met de fossiele industrie. Een visuele samenvatting van de lopende onderzoekssamenwerkingen en toelichting daarop is hieronder te vinden.

Toelichting visuele samenvatting

Wat verstaan we onder fossiele industrie

Het gebruik van producten die zijn vervaardigd uit fossiele bronnen is door onze hele maatschappij verweven. Van de kleding die we dragen tot de gebouwen waar we in werken, vaak zijn hier producten in verwerkt die hun oorsprong vinden in de fossiele industrie. Om te bepalen of een onderzoeksproject een samenwerking met de fossiele industrie betreft, is daarom de volgende afbakening gehanteerd: “Bedrijven die zelf olie of andere fossiele brandstoffen produceren, of chemische bedrijven met een sterke affiniteit met de productie van deze fossiele brandstoffen.” Samenwerkingen met algemene chemie- en energiebedrijven zijn niet in dit overzicht meegenomen.

In dit overzicht zijn uitsluitend actuele projecten – die dus nu lopen - opgenomen. Een uitzondering hierop zijn de schenkingen (of geld voor aanschaf) van apparatuur, die data hebben betrekking op de afgelopen vijf jaar. Het overzicht is opgesteld in mei 2023 en betreft een momentopname, die ongeveer twee keer per kalenderjaar geactualiseerd zal worden. Eind 2023 zullen zes van deze projecten worden afgerond.

Visuele samenvatting

Voor alle vormen van samenwerking wordt er in de financiering onderscheid gemaakt tussen:

  1. het totale onderzoeksbudget van de samenwerking,
  2. het deel van het onderzoeksbudget dat door de fossiele partner(s) betaald wordt, en
  3. het deel van het onderzoeksbudget dat daadwerkelijk bij de UU terecht komt.

Figuur 1 laat, voor alle samenwerkingen bij elkaar opgeteld, het bedrag zien dat daadwerkelijk bij de UU terecht komt en direct wordt gefinancierd door de fossiele partner(s). Dit totaalbedrag is € 5.719.533. Het totale financieringsvolume voor ons onderzoek is € 1.408.365.467. Dat maakt de directe financiering door de fossiele industrie aan de UU 0,41% van het totaalbudget.

Omwille van de transparantie is hierbij voor de consortia de bijdrage naar rato berekend. Als rekenvoorbeeld: het totale onderzoeksbudget van samenwerking X is 1 miljoen euro. 100.000 euro daarvan wordt betaald door een fossiele partner (10%). Van het totale onderzoeksbudget komt uiteindelijk 300.000 euro naar de UU. De schatting die daarbij wordt aangehouden is dat van die 300.000 euro dus 10%, ergo 30.000 euro, betaald is door de fossiele partner.

Figuur 2 laat het aantal projecten per samenwerkingsvorm zien. In dit overzicht (pdf, 130kb) staat een nadere toelichting per onderzoeksproject, georganiseerd per samenwerkingsvorm. Klik op de rode cirkels in het diagram een toelichting te lezen over die categorie.

Figuur 3 laat zien binnen welk onderwerp de verschillende onderzoeksprojecten vallen. Klik op de rode cirkels in het diagram om een toelichting te lezen over die categorie. De schenkingen en ook het indirect consortium - de DeepNL projecten - zijn hier niet in meegenomen, om twee redenen: het DeepNL onderzoek betreft geen directe samenwerking met de fossiele industrie. Daarnaast gaat het hier om vele kleine projecten in hetzelfde NWO-programma. Dit geeft een vertekend beeld.

Figuur 4 laat zien wat de financiering aan de UU is per samenwerkingsvorm. Het grootste deel van die financieringen komt uit subsidies en niet van de fossiele partner(s). Klik op de rode cirkels in het diagram om een toelichting te lezen over die categorie.