Publieksactiviteiten

Democratie en technologisch burgerschap

Technologie is cruciaal voor de manier waarop onze maatschappij is ingericht. Tegelijkertijd hebben burgers doorgaans weinig inzicht in hoe die technologie werkt en ons beïnvloedt. Kunnen we dan niet beter meer macht aan experts geven en een technocratie voorstaan?

In deze lezing betoogt dr. Bas de Boer (Universiteit Twente) dat dit idee onwenselijk is en pleit hij voor technologisch burgerschap.

Ecologisch denken

Het is niet meer te ontkennen dat de moderne mensheid een vergaande en vaak destabiliserende invloed heeft op de talloze ecosystemen die gezamenlijk onze leefwereld vormen. Hoe moeten we ons daartoe verhouden? Volgens de wereldberoemde Franse filosoof Bruno Latour moeten we allereerst grondig herzien hoe we over de wereld denken, te beginnen met het afschaffen van het nietszeggende containerbegrip ‘Natuur’. Ter vervanging daarvan stelt Latour een fascinerend conceptueel kader voor om ecologisch te denken in de eenentwintigste eeuw.

Een avond met dr. Arjen Kleinherenbrink (Radboud Universiteit Nijmegen) over moderne illusies en realistische alternatieven, over hybriden en handelingsvermogens, en over metamorfe wezens in kritieke zones.

Ethische vragen rondom gezondheidsbeleid

Maatschappelijk bepaalde verschillen in gezondheid zijn al decennia een zorg van overheden. In Nederland leven mannen en vrouwen met lagere inkomens en een lagere opleiding gemiddeld 4,5 jaar korter en 13,5 jaar minder in goed ervaren gezondheid dan hoger opgeleiden. Landelijk is de ambitie uitgesproken dat dit verschil in 2040 met 30% moet zijn afgenomen, en het verkleinen van gezondheidsachterstanden wordt door steeds meer gemeenten opgepakt als een kerntaak. Vaak gebeurt dit in het kader van ‘kansengelijkheid’.

Hierover zijn boekenkasten volgeschreven door filosofen. Maar wat betekent het bevorderen van kansengelijkheid eigenlijk in de beleidspraktijk? Hoeveel eigen verantwoordelijkheid mag je verwachten van mensen als het gaat om hun gezondheid? Aan welke groepen geef je voorrang? Hoe te denken over de verantwoordelijkheid van gemeentelijke afdelingen die niet over gezondheid gaan, maar dit wel beïnvloeden met hun beleidskeuzes? Wat heeft filosofische theorie eigenlijk te bieden aan mensen die in de praktijk werken? En hoe kunnen inzichten uit de praktijk filosofische theorie versterken?

Tijdens dit Filosofisch Café gaat dr. Beatrijs Haverkamp (Wageningen University & Research) in op wat ze over deze vragen heeft geleerd tijdens een driejarig onderzoek bij de afdeling Volksgezondheid van de gemeente Utrecht.

De taal van melancholie

‘Melancholie’ is een woord dat nog altijd tot de verbeelding spreekt. Filosofen, wetenschappers, dichters en schrijvers, drukten allerlei psychische klachten eeuwenlang uit met behulp van dit woord, waar zich een conglomeraat van associaties en metaforen om vormde: een taal van de melancholie. Soms waren die klachten duidelijk gedefinieerd, maar vaak is het ook zo dat de taal van de melancholie zelf juist hielp om wat uitdrukking te geven aan klachten die anderszins vaag en wat onbegrepen bleven. Melancholie (of ‘melancholia’) is sinds de 20e eeuw uit de psychiatrie geweerd als nosologische categorie, en vervangen door andere categorieën, hoofzakelijk die van verschillende vormen van ‘depressie’. Maar hoe zit het met die taal van de melancholie, die eeuwenlang ontwikkeld en gebruikt werd, en niet aan gebruik in de psychiatrie gebonden is? Spreekt die nog tot ons, en kunnen wij daar nog gebruik van maken, om onze vage, onbestemde psychische klachten wat uitdrukking te geven?

In het filosofisch café van januari bespreekt dr. Robert Vinkesteijn (Humboldt-Universität zu Berlin) het oude begrip ‘melancholie’ en onderzoekt of het ons in onze huidige tijd nog kan helpen onszelf te begrijpen.

De ‘commons’ als hedendaagse organisatievorm?

In hun zoektocht naar rechtvaardige economische instituties, komen veel activisten uit bij de commons. In een commons delen mensen een bron; deze is van iedereen samen, en van niemand in het bijzonder. Welke rol kan deze organisatievorm spelen in onze economie? Yara Al Salman laat zien dat je, om het hedendaagse debat over commons te begrijpen, terug moet naar hoe de term oorspronkelijk werd gebruikt in de middeleeuwen. Dorpen waren toen gebouwd rondom commons of – in Nederland – meenten; stukken grond waarvan alle dorpelingen gebruik mochten maken, en die de dorpelingen samen beheerden. Idealiserend kun je stellen dat dit beheer democratisch was, met voor alle gebruikers een stem. Voorstellen om van onze oceanen, kleinschalige natuurlijke bronnen, bedrijven en zelfs wijkvoorzieningen commons te maken grijpen terug op dit idee van democratisch delen. Yara legt uit hoe hiermee rechtvaardige machtsrelaties kunnen worden gerealiseerd, en hoe commons tegelijkertijd mensen helpen om in hun basisbehoeften te voorzien.

In het filosofisch café van februari onderzoekt dr. Yara Al Salman (Universiteit Utrecht) het idee van een ‘commons’: een gedeelde en gezamenlijk beheerde bron die alle gebruikers ten goede komt.

Being parents and being human: building hope for our children in a fragile world

Environmental catastrophes, pandemics, antibiotic resistance, institutionalized injustice, and war: in a world so out of balance, what does it take to be a good parent? Elizabeth Cripps has searched for an answer, as a moral philosopher, activist, and mother. Drawing on the insights of philosophy and the experience of parent activists, she calls for parents to think radically about exactly what we owe our children—and everyone else. She argues that children's needs are inseparable from the fate of the earth and the fortunes of others, and shows how much is at stake in parenting today. And she asks the hardest question: should we have kids at all? (Based on her new general audience book, Parenting on Earth: A Philosopher's Guide to Doing Right by Your Kids - and Everyone Else, out on 18 April 2023, MIT Press.)

The philosophy café for March will be in English. Dr. Elizabeth Cripps (University of Edinburgh) will guide us through the question what it takes to be a good parent in a world full of problems.

Hoe help je mensen die vastlopen in de bureaucratie?

Het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) helpt mensen die vastlopen in de bureaucratie. Tijdens het filosofisch café gaan actieonderzoekers van het IPW, vanuit een filosofische inslag, in op de vraag waarom mensen met meerdere problemen niet geholpen worden en hoe je maatwerk voor deze groep legitimeert.
 

Spreker en onderwerp volgen
 

Dr. Sander Werkhoven over diagnostische labels
(meer informatie volgt)