Aanpak via het sectorplan
ERI is een onderzoekscluster binnen het departement Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. We zijn begonnen in 2019. Aanleiding was het Sectorplan Rechtsgeleerdheid dat in dat jaar van start is gegaan. Het ministerie van OCW financiert het sectorplan, in overleg met NWO.
Met ERI en met dit sectorplan proberen we het wetenschappelijk onderzoek binnen de rechtsgeleerdheid in Nederland te verstevigen. We proberen ook de samenwerking met andere gebieden in de sociale en geesteswetenschappen te versterken.
De twee thema’s waarbij Rechtsgeleerdheid Utrecht zich landelijk heeft aangesloten zijn: Instituties voor Conflictoplossing (COI) en Empirical Legal Studies (ELS). COI + ELS = ERI
COI: Conflictoplossende instituties
Het is van groot belang dat instituties op nationaal en Europees niveau effectief en efficiënt functioneren. Hiermee kunnen immers belangrijke problemen en conflicten worden voorkomen, verkleind of worden opgelost. Instituties moeten hierbij voldoen aan rechtsstatelijke waarden en legitimiteitseisen. Zo moeten zij handelen op basis van en in overeenstemming met de wet (inclusief bijvoorbeeld Unierechtelijke en mensenrechtelijke kaders), transparant opereren, verantwoording afleggen over hun optreden, ruimte laten voor participatie, etc.
Instituties functioneren in een snel veranderende omgeving. Endogene en exogene factoren en ontwikkelingen stellen hun probleemvoorkomend en probleemoplossend vermogen voortdurend op de proef of maken dat hun opereren in overeenstemming met rechtsstatelijke waarden onder druk komt te staan. Te denken is daarbij aan privatisering, digitalisering, fragmentatie en decentralisatie.
Ook zaken zoals duurzaamheid, mondige, individueel ingestelde burgers, en culture clashes zijn belangrijk. Gezag is niet langer vanzelfsprekend. Ook staat vertrouwen in instituties als de rechterlijke macht onder druk. Rechtswetenschappelijk onderzoek naar deze ontwikkelingen is dus van groot belang.
Binnen ERI wordt daarom de rol en betekenis van bestaande en nieuwe instituties bestudeerd. In het bijzonder onderzoeken we compensatiesystemen en handhavingssystemen.
Vijf thema’s staan hierbij centraal:
Instituties Het functioneren van conflictoplossende en conflictvoorkomende instituties en hoe zij omgaan met maatschappelijke en juridische ontwikkelingen.
Compensatie Het probleemoplossende vermogen van (klassieke en alternatieve) compensatiesystemen.
Handhaving Het probleemvoorkomend vermogen van (klassieke en alternatieve) instituties die zich richten op rechtshandhaving.
Rechtsstaat Vraagstukken van rechtsstatelijkheid bij het voorkomen en oplossen van conflicten.
Empirical Legal Studies (ELS) Bestudeert de onderliggende assumpties en de werking van het recht in de praktijk.