Waar hoor ik thuis? Kinderen met meer dan één thuissituatie
Hoe en waar voelen kinderen zich thuis als ze opgroeien met gescheiden ouders?
Het gevoel dat je ergens bij hoort of thuishoort is een fundamentele menselijke behoefte. Dit gevoel ontstaat tijdens de vroege relatie met ouders of primaire verzorgers en heeft een groot effect op het welzijn en cognitief functioneren van kinderen.
Tegenwoordig krijgt ruim één op de zes thuiswonende kinderen in Nederland te maken met een ouderlijke scheiding. Kennis over hoe dat ‘thuisgevoel’ werkt wordt dus steeds belangrijker. Want als je je thuis voelt, bij je familie, op school, bij vrienden of in je buurt, dan voel je je beter en heb je meer kansen om je optimaal te ontwikkelen.
Jongeren en scheiding
In Nederland eindigen per jaar ongeveer 35.000 huwelijken en zijn er zo’n 60.000 informele scheidingen (samenwonende of geregistreerde partners). Hierdoor krijgen jaarlijks ruim 86.000 thuiswonende kinderen te maken met een scheiding. Wetenschappelijk onderzoek laat consistent zien dat kinderen uit gescheiden gezinnen gemiddeld meer problemen ervaren dan hun leeftijdsgenoten uit intacte gezinnen. Hoewel deze problemen bij de meeste kinderen afnemen of verdwijnen in de eerste twee jaar na scheiding, ervaart ongeveer 15% langeretermijnproblemen.
Wat maakt dat een kind zich wel of niet thuisvoelt? Welke gevolgen heeft dit op korte en langere termijn? Welke factoren spelen hierbij een rol (denk aan ouders, buurt, school, vrienden, media en wetgeving zoals bezoekrecht)? En hoe kunnen we er zo goed mogelijk voor zorgen dat het goed gaat met kinderen na een scheiding, ook als de omstandigheden tegenzitten?
Interdisciplinair onderzoek
Ons team combineert kennis uit diverse vakgebieden zoals geografie, taalkunde, familierecht, pedagogiek en informatica. Door onze expertise met elkaar te delen kunnen we tot nieuwe inzichten komen die niet alleen interessante wetenschappelijke kennis oplevert, maar ook richting kan geven aan beleidsontwikkelaars op centraal en lokaal overheidsniveau, scholen en justitie.
Zo willen we bijvoorbeeld kijken naar de invloed van de wet (als het gaat om juridische erkenning, verantwoordelijkheid en het bezoekrecht van ouders) op de processen binnen het gezin en het gevoel van thuishoren van de kinderen. En welk effect heeft bezoekrecht op het dagelijks leven van kinderen, qua tijd en geografische ruimte, en daarmee op hun thuisgevoel?
Hoe kunnen wij het thuisgevoel van jongeren na een scheiding optimaliseren?
Gevolgen van scheiding voor thuisgevoel
Bovendien kan een scheiding gevolgen hebben voor de sociale verbondenheid van jongeren met hun omgeving, ofwel hun thuisgevoel. Hoewel de meesten na scheiding voornamelijk bij moeder wonen, groeien kinderen steeds vaker op in een co-oudergezin, waarbij ongeveer evenveel contact is met beide ouders. Jongeren wonen dan in twee verschillende huizen en groeien op met gezinsleden die niet (altijd) allemaal in hetzelfde huis wonen. Een deel krijgt daarbij ook te maken met nieuwe gezinsleden, zoals nieuwe partners van ouders, stief- en/of halfbroertjes en zusjes. Bovendien verdelen jongeren hun tijd en energie tussen twee huizen en twee buurten, wat gevolgen kan hebben voor hun bewegingsvrijheid, bijvoorbeeld naar school, vrienden of hobby’s.
Onderzoeksteam hub: Combineren van expertise
Volgens Zoë Rejaän, onderzoeker en PhD kandidaat bij de onderzoeksgroep Jeugd en Gezin van de Faculteit Sociale Wetenschappen, heeft je thuis voelen en thuis zijn veel verschillende aspecten, wat vraagt om een multidisciplinaire aanpak.
Binnen de hub ‘Waar hoor ik thuis’ combineren wetenschappers kennis uit diverse vakgebieden zoals pedagogiek, geografie, taalkunde, familierecht en informatica. Door de expertise met elkaar te delen kunnen we tot nieuwe inzichten komen die niet alleen interessante wetenschappelijke kennis oplevert, maar ook richting kan geven aan beleidsontwikkelaars op centraal en lokaal overheidsniveau, scholen en justitie.
Met de resultaten uit ons onderzoek willen we de kennis en inzichten rondom het proces van scheiding van meer inhoud en nuance voorzien. Dat kan door de stem van de kinderen een grotere rol te geven.
Onderzoeksproject: Focus op perspectief jongeren
Het onderzoeksteam voert op dit moment een longitudinale studie uit onder 150 gescheiden gezinnen met kinderen tussen de 12 en 18 jaar. Daarbij ligt de focus op het perspectief van jongeren zelf: hoe beleven zij het opgroeien in een gescheiden gezin? Wat maakt dat zij zich wel of niet thuis voelen? Welke gevolgen heeft dit op korte en langere termijn? Welke factoren spelen hierbij een rol (denk aan ouders, buurt, school, vrienden, media en wetgeving over zorg en omgang)? En hoe kunnen we er zo goed mogelijk voor zorgen dat het goed gaat met jongeren na een scheiding, ook als de omstandigheden misschien tegenzitten?
Inge van der Valk, universitair docent bij de onderzoeksgroep Jeugd en Gezin van de Faculteit Sociale Wetenschappen: ‘Elke ouder wil het beste voor zijn of haar kind. Met ons onderzoek willen we kijken naar meer duurzame oplossingen en preventieve maatregelen.’
Samenwerking met partners
De hub werkt ook samen met verschillende externe partijen zoals de jeugdhulpverlening, het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en het landelijke platform Scheiden Zonder Schade. Harmke Bergenhenegouwen werkt namens het NJI regelmatig samen met Inge Van der Valk. ‘Vanuit het Programmateam Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming hebben we de richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen geactualiseerd. Daarnaast werken we in samenwerking met het Platform Scheiden zonder Schade aan een aantal instrumenten voor de deskundigheidsbevordering van professionals.’ Bergenhenegouwen ervaart de samenwerking als zinvol en prettig. ‘We vullen elkaar goed aan qua kennis en ervaring en Inge en haar collega’s zijn zeer betrokken en enthousiast en denken altijd in mogelijkheden.’
Lees ook:
De hub werkt samen met hulporganisaties aan een meetinstrument. In dit onderzoek staat de vraag centraal: Werkt scheidingshulp? De onderzoekers willen weten of de problemen die ouders of kinderen ervaren tijdens de scheiding verminderen als ze hulp krijgen. Deze tool biedt hulpverleners inzicht in welke interventies effectief kunnen zijn bij complexe scheidingen.
Interview met Bernadette Janssen, onderzoeker en gedragswetenschapper bij organisatie Sterk Huis over het meetinstrument.
Wil je meewerken aan het onderzoek naar effectieve scheidingshulp? Kijk dan onderstaande video:
Sluit je aan!
Zie jij mogelijkheden om bij te dragen aan het onderzoek? Neem contact op met Zoë Rejaän, via z.rejaan@uu.nl.
Wij werken samen met deze partners:
