Bitcoin: hoe zit het echt?

De vraag die iedereen zich stelt is: wat zijn bitcoins?

UU onderzoeker Hanna Deleanu legt uit. Het eenvoudigste antwoord is: bitcoin is een elektronisch betalingssysteem. Sommige mensen betalen hun koffie met hun mobiele telefoon – met geld uit hun Google Wallet, PayPal of de digitale portemonnee van hun bank. Zij zouden hun telefoon echter ook kunnen gebruiken om te betalen met de bitcoins in hun bitcoin-portemonnee.

Ontstaan en doel van bitcoins

Maar wat bitcoins pas echt interessant maakt, is het operationele protocol, oftewel de regels die van toepassing zijn op de registratie van transacties, hun validatie en de creatie van nieuw geld. Het operationele protocol voor bitcoins werd aanvankelijk ontworpen door ingenieurs als alternatief voor het reguliere betaalsysteem.

De vormgeving van het bitcoin-protocol was het resultaat van libertarisch-anarchistische ideeën en werd mede bepaald door de vertrouwenscrisis die voortvloeide uit de Grote Financiële Crisis. Om deze reden maakt het bitcoin-protocol betalingen minder ontvankelijk voor overheidscontrole en minder kwetsbaar voor misbruik door centrale banken.

Actuele discussiepunten: speculatie, criminaliteit en regulering

Speculatie

Een veelgestelde vraag over bitcoins is of ze een zeepbel zijn. Het is in elk geval niet iets voor watjes:

• Kort na de introductie van de bitcoin in 2009 liet de prijs ervan sterke schommelingen zien. Maar pas in 2017, toen de prijs van de bitcoin meer dan vertienvoudigde tot ruim 10.000 euro per bitcoin, kwam het betaalmiddel echt in het nieuws.
• Toezichthoudende instanties en centrale banken (bijv. de Nederlandse Autoriteit Financiële Markten, de Europese Centrale Bank en de Chinese centrale bank) waarschuwen al langere tijd voor het gebruik van bitcoins voor speculatieve doeleinden. In hun onderzoek naar de transactiepatronen bij bitcoins lieten Glaser en zijn collega's zien dat bitcoins hoofdzakelijk voor speculatieve doeleinden werden gebruikt en niet als betalingsmethode.
• Deze waarschuwingen werden onlangs nog eens herhaald door Nobelprijswinnaar Robert Shiller, die de bitcoin “een aantrekkelijk verhaal” noemde waarvan de prijs ongetwijfeld zal gaan dalen.
• De aanstaande Europese regulering van cryptovaluta en het bijbehorende ecosysteem zal waarschijnlijk een negatief effect hebben op de prijs van de bitcoin.

Crimineel geld

Van de vele nieuwe mogelijkheden die de bitcoin biedt, is de meest besproken het feit dat iedereen een account kan aanmaken tegen minimale kosten en zonder voorafgaande identiteitscontrole. Een andere Nobelprijswinnaar, Joseph Stiglitz, liet zich onlangs kritisch uit over bitcoins, die volgens hem hoofdzakelijk worden gebruikt door criminelen om geld wit te wassen en grensoverschrijdende transacties uit te voeren.

Uit onderzoek van vorig jaar, uitgevoerd door Dr. Hanna Deleanu en professor Susan Rose-Ackerman, blijkt dat wisselplatforms voor bitcoins vaak hun klanten niet naar behoren identificeren. Dit biedt ruimte voor misbruik door dubieuze klanten.

Nieuwe regulering

Het anonieme karakter van bitcoins, dat oorspronkelijk bedoeld was als beveiliging tegen machtsconcentratie, heeft zowel toezichthouders als financiële bedrijven voor aanzienlijke problemen gesteld. Het reguleren van bedrijven die zakendoen met bitcoins om te voorkomen dat zij gebruikt worden om geld wit te wassen, is lastig. Maar door niet te reguleren kunnen traditionele financiële instellingen in een nadelige positie geraken en kan wellicht zelfs het hele financiële systeem in gevaar worden gebracht.

Aan de andere kant zou de toepassing van traditionele regelgeving voor de bestrijding van witwassen er alleen maar toe leiden dat criminele bedrijven ondergronds gaan en de kosten voor legale bedrijven worden verhoogd. Is dit dus een 'lose-lose'-situatie?

Juist omdat de oude regelgeving niet langer bruikbaar is, kunnen toezichthouders, beleidsmakers en onderzoekers de handen ineenslaan om een nieuwe generatie regelgeving te ontwerpen. Eén die effectiever, minder duur en inclusiever is.