“Voor mij is hoop een belangrijk thema voor de toekomst”

Marcus Düwell over klimaatbeleid en morele verantwoordelijkheid

© iStockphoto.com/stockstudioX

Hebben we morele plichten ten opzichte van toekomstige generaties om iets aan klimaatverandering te doen? Filosoof prof. dr. Marcus Düwell (Praktische Filosofie) vindt van wel. Hij spreekt op 24 juni over deze kwestie tijdens het KNAW-symposium 'Morele verantwoordelijkheid rond klimaatbeleid'

 

Prof. dr. Marcus Düwell. Foto: Ed van Rijswijk
Prof. dr. Marcus Düwell

Normatieve orde

De vraag  wat onze morele verantwoordelijkheid is ten opzichte van toekomstige generaties is een moeilijke vraag, waarbij we moeten kijken naar onze verplichtingen. Marcus Düwell licht toe dat wij in onze samenleving na de Tweede Wereldoorlog een 'normatieve orde' hebben opgericht die is gebaseerd op mensenrechten. Düwell: “Deze normatieve orde gaat er van uit dat wij politieke structuren zo moeten inrichten dat respect voor de mens de basis vormt. Dat houdt in dat gewaarborgd moet zijn dat elk mens de mogelijkheid heeft om een leven te leiden wat hij of zij als goed beschouwd – binnen bepaalde grenzen natuurlijk. Dat betekent dat wij moeten zorgen dat mensen veilig kunnen leven, dat ze basale behoeftes kunnen bevredigen en eigen doelen kunnen realiseren”.

Verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties

Düwell vindt dat we deze mensenrechten moeten doortrekken naar latere generaties: “Ik zou zeggen dat we de verplichting hebben om ervoor te zorgen dat ook toekomstige mensen een autonoom leven kunnen leiden. De technologieën die we gebruiken hebben zwaarwegende gevolgen voor de toekomst. Daarom hebben we verregaande verplichtingen deze gevolgen in te dammen en de gedane schade te herstellen.”

Hoop voor de toekomst

"Wat ik wel weet is dat er veel mogelijkheden zijn om de toekomst richting duurzaamheid te veranderen. Voor mij is hoop een belangrijk thema voor de toekomst."

Is het niet te laat en zullen toekomstige generaties niet de dupe worden van de huidige klimaatcrisis? Düwell stelt dat dergelijk doemdenken geen zin heeft: “Ik ben filosoof en geen profeet en weet dus niet wat de toekomst brengt. Wat ik wel weet is dat er veel mogelijkheden zijn om de toekomst richting duurzaamheid te veranderen. Voor mij is hoop een belangrijk thema voor de toekomst. Ik denk dat wij écht niet kunnen weten hoeveel kans wij maken om enigszins fatsoenlijk uit deze klimaatcrisis te komen. Maar ik zou wel willen beweren dat wij een verplichting hebben om zo te handelen dat wij de ruimte van mogelijkheden gaan benutten en niet vanuit een dystopische verwachting gaan handelen.”

Klimaatcritici

Helaas zijn er wel beren op de weg, aldus Düwell: “Ik zie natuurlijk ook dat er op dit moment groepen mensen zijn die niet eens geloven dat er klimaatverandering gaande is of die betwisten dat de mens causaal voor deze verandering verantwoordelijk is. Maar dat er zo’n sterke beweging van ontkenning gaande is, toont aan dat er een breed besef is van de urgentie. Want de klimaatsceptici lijken te beseffen dat er wel een noodzaak tot gedragsverandering zou zijn mits er klimaatverandering was. De enige mogelijkheid die ze nog zien is om het probleem ronduit te ontkennen en dat is een strategie die op geen enkele empirische evidentie een beroep kan doen.”

Dat er zo’n sterke beweging van ontkenning gaande is, toont aan dat er een breed besef is van de urgentie.

De oplossing

De oplossing om de klimaatcrisis te bezweren is volgens Düwell niet eenduidig: “Tot dusver lijken veel mensen te denken dat een oplossing primair een kwestie is voor techneuten. Dat lijkt mij naïef. Er is een samenspel nodig van technologische innovatie, regelgeving, nieuwe politieke instituties en gedragsveranderingen. Het lijkt mij belangrijk om een verandering op politiek niveau op gang te zetten. Maar zo’n verandering is ook alleen mogelijk als dit gedragen wordt door een brede kring van burgers die verantwoordelijkheid voor de toekomst serieus nemen. Het gaat om een fundamentele transformatie van hoe wij naar de wereld kijken en hoe wij de wereld hebben ingericht – deze vraag lijkt mij de grote uitdaging voor de komende decennia te zijn.”

Marcus Düwell

Marcus Düwell is met name gespecialiseerd in vragen over de rechtvaardiging van morele aanspraken en de rechtvaardiging van de mensenrechten. Hij is directeur van het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht en lid van het programmateam van het strategisch thema Instituties voor Open Samenlevingen. Hij is co-redacteur van de bundel Towards the Ethics of a Green Future. Tevens is hij projectleider van het het project “Fair Energy Transition” een samenwerking van onderzoekers van Utrecht en Eindhoven die  streven naar een goed begrip van wat een eerlijke energietransitie in een internationale context inhoudt.