Wat we kunnen leren van de financiële sector van de Gouden Eeuw

In zijn oratie op 19 februari schetste prof. dr. Oscar Gelderblom de financiële historie van Nederland sinds 1600. Hij merkte op dat er eigenlijk altijd twee systemen naast elkaar hebben bestaan: een systeem voor een kleine kring van handels- en kooplieden en een voor burgers, die hun geldzaken vooral in privékringen regelden. Tegenwoordig zijn deze twee systemen zodanig met elkaar verweven, dat een bankencrisis ook de 'gewone man in de straat' raakt. In verschillende interviews legde Gelderblom uit wat we volgens hem kunnen leren van de financiële sector uit de Gouden Eeuw.

Verantwoordelijkheidsgevoel

Een van die wijze lessen heeft volgens Gelderblom te maken met aansprakelijkheid. De mensen die in de Gouden Eeuw financiële producten bedachten, waren ook bereid om de risico's te nemen, vertelde hij in Spitsuur. Maar die verantwoordelijkheid werkte twee kanten op: "Als ondernemers buiten hun schuld in de problemen kwamen, mochten ze failliet gaan en opnieuw beginnen. Maar als ze er zelf een potje van maakten, dan waren ze uitgerangeerd."

Intomen

Was vroeger op financieel gebied alles beter, omdat geldzaken kleinschalig en privé georganiseerd werden? "Mensen die rendement willen halen op beleggingen waren er 400 jaar geleden ook al," zei Gelderblom in Radio OVT. "Daar is niks mis mee, maar je moet je afvragen of je die mensen hun gang moet laten gaan, of dat je ze een beetje moet intomen. Want problemen van banken zijn ook onze problemen, is wel gebleken."

Afbreken en opbouwen

Onlangs sleepte de historicus een NWO VICI-beurs in de wacht. Deze wil hij gaan gebruiken om de historische geschiedenis van Nederland na 1800 te onderzoeken. Toen werd het systeem van de Gouden Eeuw afgebroken en vermoedelijk de basis gelegd voor het systeem zoals we dat nu kennen.

Volgens Gelderblom leert de geschiedenis ons dus dat we nooit per definitie vastzitten aan één financieel systeem. In een interview met Trouw stelde hij: "Alle instituties krijgen een keer last van aderverkalking. Je moet je afvragen of je de financiële dienstverlening zo wilt blijven organiseren. Moet de overheid weer een rol spelen, zoals in de Gouden Eeuw? Willen we wel het risico nemen dat wij banken moeten redden? De geschiedenis laat zien dat het ook anders kan."

Gelderblom in de media

• Spitsuur, BNR Nieuwsradio (19 februari)
• 'De elite had zijn eigen dierentuin, en gewone mensen hadden elkaar', Trouw (20 februari)
• Radio OVT, NPO Radio 1 (22 februari)
• 'Leren van de Gouden Eeuw', ScienceGuide (19 februari)