Witte hetero man wordt nog altijd gezien als meest competente werknemer

Hoewel we onze eigen collega’s minder vaak stereotyperen, houden we er veel vooroordelen over elkaar op na. Dat concluderen sociaal psychologen aan de Universiteit Utrecht Naomi Ellemers en Félice van Nunspeet. 31 mei presenteerden zij samen met trainingsbureau Nobbe Mieras de voorlopige bevindingen van hun nieuwe onderzoek naar sociale beeldvorming op de Nederlandse werkvloer. Met hun onderzoeksresultaten laten zij onder andere zien dat mensen vrouwen als warmer beoordelen dan mannen, en heteroseksuelen als competenter dan niet-heteroseksuelen. Ook mensen met een migratieachtergrond worden als minder competent gezien.

Initiatiefnemer van het onderzoek is Nobbe Mieras. Dit trainingsbureau wil aankaarten welke effecten stereotypering heeft op hoe we mensen aannemen, beoordelen, en laten doorstromen, om zo te komen tot bewustwording en verbetering. Het bijbehorende, nieuwe onderzoek wordt geleid door Universiteitshoogleraar Ellemers, en Van Nunspeet. De onderzoekers hanteerden het stereotype content model van professor Susan Fiske van Princeton University. Fiske deed jarenlang onderzoek in verschillende landen: dankzij de samenwerking tussen Nobbe Mieras en de Utrechtse sociaal psychologen zijn er voor het eerst onderzoeksdata beschikbaar over stereotypering op de Nederlandse werkvloer.

De gemeten verschillen zijn subtiel, maar de effecten zijn reëel. Ze hebben invloed op de verwachtingen die we hebben van collega’s.

Tien verschillende groepen

Ellemers en Van Nunspeet vroegen medewerkers van verschillende soorten organisaties in Nederland aan te geven wat zij denken dat het stereotype beeld is van tien verschillende groepen: mannen, vrouwen, lager opgeleiden, hoger opgeleiden, mensen met een migratieachtergrond, mensen zonder migratieachtergrond, heteroseksuelen, niet-heteroseksuelen, jongvolwassenen en mensen van middelbare leeftijd. Het onderzoek laat duidelijke verschillen zien in de kenmerken die men aan deze tien groepen toekent. Van Nunspeet: “De gemeten verschillen zijn subtiel, maar de effecten zijn reëel. Ze hebben invloed op de verwachtingen die we hebben van collega’s, maar ook op de rolverdeling binnen de organisatie”.

BIAS Maps

Ellemers en Van Nunspeet vroegen de ene helft van de deelnemers hoe zij denken dat de Nederlandse samenleving de aangewezen groepen ziet. De andere helft moest aangeven hoe mensen in de eigen organisatie naar deze groepen kijken. Deelnemers beschreven dit beeld met twintig verschillende kenmerken, zoals slim, assertief, eerlijk, vriendelijk. Met behulp van de gegevens werden twee ‘BIAS maps’ opgesteld. Hierop werden de beelden van deze groepen geplot aan de hand van de dimensies competentie (bekwaamheid) en warmte (betrouwbaarheid). De ene map geeft de stereotypering van de groepen weer in Nederland, en de andere de stereotypering op de Nederlandse werkvloer. Iedere groep heeft een eigen profiel dat aangeeft hoe we deze mensen zien en tegemoet treden.

Vrouwen warmer dan mannen

Veel Nederlanders geloven in gelijke kansen en vinden dat er ruimte moet zijn voor verschillende soorten mensen. De onderzoeksuitkomsten wijzen echter uit dat we wel degelijk denken dat bepaalde groepen mensen van elkaar verschillen. De ondervraagden gaven aan dat er naar hun idee minder sprake is van stereotype denkbeelden binnen hun organisatie dan daarbuiten. Ellemers: “Toch zien we ook binnen de eigen organisatie dezelfde profielen van deze groepen ontstaan, ze worden alleen iets dichter bij elkaar geplaatst. De relatieve verschillen zijn in de eigen organisatie dus kleiner, maar ze zijn er nog altijd: ook in onze eigen organisatie vinden we vrouwen bijvoorbeeld warmer dan mannen, en heteroseksuelen competenter dan niet-heteroseksuelen.”

In kaart brengen

Organisaties die stereotypering willen aanpakken doen er volgens Ellemers goed aan eerst eigen onderzoek te doen. Wie weet hoe het zit, kan er iets aan veranderen. Veel onderzoeksgegevens over stereotypering op de werkvloer komen uit het buitenland en geven geen accuraat beeld van de situatie op de Nederlandse werkvloer. Ellemers: “Om te begrijpen wat je kunt doen, moet je eerst weten wat er aan de hand is: breng dus in kaart hoe het er in jouw organisatie voorstaat”.

Samen met de onderzoekers en trainingsbureau Nobbe Mieras kunnen bedrijven een BIAS map van de eigen organisatie laten maken. Meer informatie over het trainingsbureau is te vinden op hun website.

Factsheets