Winst en verlies rondom de dividendbelasting

Het kabinet krijgt het plan om de dividendbelasting af te schaffen maar niet verkocht aan de oppositie. Die wil de belasting via een herstelwet weer invoeren als hij verdwijnt. Econoom Victor van Kommer waarschuwt voor instabiel beleid, politicoloog Barbara Vis vindt de electorale risico’s van het schrappen van het plan beperkt.

“Laat ik één ding voorop stellen”, zegt Victor van Kommer, bijzonder hoogleraar Economie van de Publieke Sector aan de Utrecht University School of Economics. “Als je als premier zegt: ‘ik schaf die belasting af’, dan schep je verwachtingen. Lukt het je vervolgens niet, dan doe je iets fundamenteel fout: je schept onzekerheid bij bedrijven over het belastingklimaat.” Een betrouwbare, stabiele overheid is volgens van Kommer een minstens zo belangrijke factor als een gunstig belastingbeleid, om aantrekkelijk te blijven voor investeerders.

Bedrijven komen niet per se voor een gunstig belastingklimaat naar een land.

“Bedrijven komen niet per se voor voordelige belastingen naar een land”, vindt Van Kommer. “Ze komen omdat er een markt is voor hun dienst of product, ze komen vanwege een goede infrastructuur, vanwege een een poule aan goed opgeleide arbeidskrachten en vanwege een betrouwbare overheid. Gunstige fiscaliteit is slechts één van de factoren.”

'De communicatie over dividendbelasting ging mis’

Het D-woord is hét onderwerp van de Algemene Politieke Beschouwingen en het plan verenigt links en rechts in een storm van kritiek. Het kabinet krijgt maar moeilijk verkocht dat het afschaffen van die belasting ook banen zou kunnen behouden en opleveren. “Ik weet niet wat er in de communicatie is misgegaan bij dit voorstel, maar het is goed mis gegaan en heel moeilijk nog recht te breien”, zegt Van Kommer. Hij kijkt daarbij naar de politieke kant van het plan, “maar belasting is altijd politiek”, aldus Van Kommer.

Het beeld van premier Rutte die zich nog voor de kabinetsformatie in het torentje liet influisteren door Shell en Unilever en dat dit later pas naar buiten kwam, is schadelijk gebleken. “Iedereen begrijpt dat grote bedrijven lobbyen. Dat wil er nog wel in, maar als je de bevolking elke dag weer een stukje van de salamiworst presenteert, dan denken mensen: hoe lang is die worst eigenlijk?” Dat de “meer banen” en “profiteren van de Brexit” argumenten er ook niet in willen, vindt Van Kommer niet zo gek. “Ik zie Unilever niet een extra fabriek hier openen omdat de dividendbelasting is afgeschaft. En wat belastingbeleid betreft, heeft Nederland zich net als andere landen te houden aan het anti avoidance beleid dat is afgesproken in de OESO.”

Veel belangrijker: hoe kom je tot een gerechtvaardigde winstbepaling? Daar is men in internationaal verband mee bezig, maar dat is zeer ingewikkeld.

Wat Van Kommer een veel prangender vraag vindt, is de vraag: wat is winst? Dividend is het gedeelte van de winst dat een bedrijf uitbetaalt aan zijn aandeelhouders en daarmee een afgeleide van een veel belangrijkere vraag: hoe kom je tot een gerechtvaardigde winstbepaling? “Met die vraag is men in internationaal verband bezig, maar dat is zeer ingewikkeld.”

Electorale gevolgen

Barbara Vis, hoogleraar Politiek en Bestuur aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht boog zich eind augustus over de electorale gevolgen van afschaffing van de dividendbelasting op het blog Stuk Rood Vlees, een blog die politicologisch onderzoek koppelt aan de actualiteit.

Op zich “kan flip-floppen zowel de politici als politieke partijen duur komen te staan”, schrijft Vis, want “uit politicologisch onderzoek weten we dat het wijzigen van een standpunt onder bepaalde omstandigheden een politieke prijs heeft.” Doorgaans kost het wijzigingen van een standpunt politici meer dan het hen oplevert.

Als een overgrote meerderheid kiezers voorstander is van het nieuwe standpunt—het niet afschaffen van de dividendbelasting– is het wijzigen van het standpunt wél gunstig.

Maar er zijn uitzonderingen, toont Vis aan met een onderzoek van politicoloog Dave Doherty en collega’s. “Als een overgrote meerderheid kiezers voorstander is van het nieuwe standpunt”—wat voor het niet afschaffen van de dividendbelasting geldt–, “is het wijzigen van het standpunt wél gunstig.” Dit wordt verder versterkt doordat Doherty en collega’s ook aantonen “dat kiezers politici eerder laten wegkomen met het veranderen van een standpunt over een complex onderwerp, zoals de dividendbelasting, dan over een eenvoudiger onderwerp.” 

De electorale risico’s van het schrappen van het plan de dividendbelasting af te schaffen zijn dus beperkt. Gaat de maatregel wel gewoon door, dan zullen sommige regeringspartijen hier meer voor boeten dan andere, beschrijft Vis. “Op basis van onderzoek naar de publieke opinie blijven VVD kiezers hun partij naar verwachting gewoon trouw en ook de ChristenUnie heeft weinig te vrezen. De pijn zit bij de andere twee partijen: vasthouden aan deze maatregel kan D66 en vooral, het CDA veel stemmen gaan kosten.