Weten wat Werkt: Utrechtse wetenschappers doen onderzoek naar betere bijstand

In opdracht van de gemeente Utrecht gaan Utrechtse wetenschappers van start met een onderzoek naar een betere aanpak in de bijstand. Het grootschalige wetenschappelijk onderzoek vindt plaats van juni 2018 tot oktober 2019. 

Wethouder Victor Everhardt: “De huidige regels in de bijstand zijn ingewikkeld en streng. Utrecht wil weten of het ook anders kan. Dat gaan we in de praktijk uitproberen, samen met een groep van 900 bijstandsgerechtigden.” Het onderzoek heet ‘Weten wat werkt’. 

Het onderzoek wordt uitgevoerd door prof. dr. Stephanie Rosenkranz, dr. Loek Groot, Timo Verlaat MSc en dr. Mark Sanders, allen verbonden aan Utrecht University School of Economics (U.S.E.). 

Vier onderzoeksgroepen

Er komen vier onderzoeksgroepen. Iedere groep krijgt een andere aanpak. De deelnemers aan het onderzoek worden via een loting ingedeeld in een van die groepen en kunnen dus niet zelf voor een groep kiezen. Na anderhalf jaar kunnen de onderzoekers conclusies trekken over welke aanpak het beste werkt. Hoofdonderzoekers prof. dr. Stephanie Rosenkranz en dr. Loek Groot: “We onderzoeken de verschillende effecten die een andere aanpak op bijstandsgerechtigden kan hebben. We kijken of mensen sneller uitstromen naar werk, maar ook naar het effect op hun gezondheid, op eventuele schulden en of mensen meer of minder tevreden zijn over hun eigen situatie.”

De vier onderzoeksgroepen zijn:

1. Zelf in actie. In deze groep bepalen bijstandsgerechtigden zelf hoe ze op zoek gaan naar werk, vrijwilligerswerk of andere activiteiten. Ze hoeven niet verplicht te solliciteren of verplicht deel te nemen aan andere activiteiten van de gemeente. 
2. Met extra hulp in actie. De deelnemers in deze groep krijgen extra hulp en begeleiding van de gemeente. 
3. Werken loont. Bijstandsgerechtigden die werken naast hun uitkering, mogen in deze groep meer zelf houden van het geld dat ze verdienen. 
4. Meten wat werkt. De regels in deze groep veranderen niet, zodat de resultaten in de andere groepen vergeleken kunnen worden met de huidige situatie. 

Deelname

Eind februari startte de werving van 900 deelnemers voor het onderzoek. Bijstandsgerechtigden die mee kunnen doen, ontvangen hierover een brief. Ook komen er informatiebijeenkomsten in de wijken en er is een speciaal spreekuur op het stadskantoor. Deelname aan het onderzoek is vrijwillig.

Gebaseerd op gedragsinzichten

Het onderzoek is gebaseerd op inzichten uit de gedragswetenschappen. Onderzoek op dit gebied toont dat mensen vaak een ander gedragspatroon hebben dan bijvoorbeeld de klassieke economische theorie aanneemt. Volgens de onderzoekers zijn er met name drie gedragsaspecten die in de context van de bijstand relevant kunnen zijn: (1) De neiging om zich wederkerig te gedragen, dat wil zeggen vriendelijk gedrag te belonen en onvriendelijk gedrag te bestraffen. (2) Het verdringen van intrinsieke motivatie, bijvoorbeeld voor re-integratie en arbeid, door sterke extrinsieke prikkels zoals strenge voorschriften en financiële sancties (Motivation crowding out). (3) Het belast raken van cognitieve functies door financiële schaarste en armoede.

Video met uitleg over het onderzoek

Meer informatie over dit onderzoek is te vinden op de website van de gemeente Utrecht.