“We slaan steeds meer de handen ineen voor een goed opleidingsaanbod voor professionals”

“De ontwikkelingen in de samenleving én de wetenschap gaan razendsnel, kennis veroudert veel sneller dan vroeger en het is daarom zaak dat universiteiten mogelijkheden bieden voor afgestudeerden, voor professionals in de praktijk, om bij de tijd te blijven.” Aldus Rector Magnificus van de Universiteit Utrecht, Henk Kummeling in zijn Diesrede afgelopen jaar. Waarom is onderwijs voor professionals zo belangrijk? En hoe geeft de Universiteit Utrecht hier invulling aan? Een gesprek over een Leven Lang Leren met onze rector.

U zei destijds dat u de ambitie heeft om studenten niet alleen op te leiden voor hun eerste baan, maar ook voor hun zesde baan?

“Dat zei ik de voormalige rector van Harvard, Drew Faust, inderdaad na, omdat ook ik vind dat je als universiteit vooral moet voorzien in de juiste vaardigheden en mindset waarmee studenten meerdere carrières na kunnen streven. De fout die naar mijn idee vaak gemaakt wordt, ook in politiek Den Haag, is dat er gedacht wordt dat wij zouden moeten opleiden voor de eerste stap na iemands opleiding, voor de directe beroepspraktijk. Dat hoort niet bij de universiteit. Het gaat veel meer over voorzien in een bepaald analytisch niveau.

Bovendien zien we, doordat kennis tegenwoordig veel sneller veroudert dat mensen ook na hun eerste opleiding steeds meer bij willen leren. En dan gaat het naast kennis dus juist heel erg over (reflecteren op) de vaardigheden die ze nodig hebben om de volgende stap te kunnen zetten. Of om in de nieuwe stap die ze gezet hebben, beter te kunnen functioneren. We weten tegenwoordig zo veel meer over goed leiderschap, over hoe je een organisatie aanstuurt dan we in het verleden wisten.

De juiste vaardigheden en mindset om meerdere carrières te kunnen nastreven.

Heel veel mensen komen uiteindelijk in een werkveld terecht dat nog maar in beperkte mate iets te maken heeft met de discipline waarvoor ze ooit zijn opgeleid. Ze staan aan het hoofd van bedrijven en hele afdelingen van overheidsinstellingen. Dan zijn ze ineens niet meer de historicus of taalkundige waar ze ooit voor opgeleid waren, maar degene die leiding moet kunnen geven. Natuurlijk hebben ze ooit een basale set meegekregen, maar omdat ze beter willen worden, komen ze toch vaak weer terug naar de universiteit voor een opleiding voor professionals. ”

Heeft u zelf ook meerdere carrières gehad? Of zou u dat willen?

“Ik heb zelf Rechten gestudeerd in Nijmegen, waar ik vervolgens ook gepromoveerd ben. Ik ben ooit in Tilburg begonnen als hoogleraar Staats- en bestuursrecht en heb, voordat ik er decaan van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie werd, ook lesgegeven aan de Universiteit Utrecht. Op dit moment heb ik nog steeds een aanstelling in Kaapstad aan de University of the Western Cape waar ik samen met collega’s bezig ben met allerlei vraagstukken met betrekking tot wat lokaal bestuur bijdraagt aan de ontwikkeling van een land.

Verbinding met de wereld om ons heen.

Parallel aan mijn academische carrière heb ik altijd dingen gedaan die te maken hebben met de praktijk. Zo ben ik bijna tien jaar rechter (-plaatsvervanger) geweest en twaalf jaar voorzitter van de Kiesraad, een adviesorgaan voor regering en parlement. Ik ben net gestopt met het voorzitterschap van de Bezwarencommissie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dat is de club waar mensen terechtkunnen die bezwaren hebben tegen besluiten van de minister. Bijvoorbeeld artsen die uit het BIG-register verwijderd zijn, maar ook restaurants die een boete hebben gekregen omdat er muizen in de keuken liepen.

Dat ik die verschillende dingen naast elkaar deed, had een enorm positief effect op de manier waarop ik onderwijs kon geven. Je hebt namelijk altijd wat smeuïge voorbeelden voor studenten.”

Welke concrete stappen zijn er voortgekomen uit de Diesdialoog? 

“Er zijn behoorlijk wat concrete stappen voortgekomen uit de Diesdialoog. Natuurlijk leveren dit soort initiatieven vaak pas op de langere termijn zichtbaar resultaat op. Het is dan ook mooi om te zien dat we in dit geval een duidelijk effect zien in concrete verzoeken vanuit Defensie en politie, concrete verzoeken om vervolgafspraken uit de regio en het bedrijfsleven als ook vervolggesprekken met beroepsverenigingen.

Misschien nog wel een van de belangrijkste opbrengsten is de intensivering van de gesprekken binnen verschillende faculteiten over de verbinding met de wereld om ons heen. Hoe gaan we onze kennis over maatschappelijke vraagstukken daar brengen waar die nodig en gewenst is? Tegelijkertijd maakt die groeiende belangstelling ook duidelijk dat we op dit moment soms niet aan de vraag kunnen voldoen.”

Beter inzicht in wat er in de praktijk speelt.

Wat voor maatschappelijke bijdrage levert de universiteit door onderwijs voor professionals aan te bieden? 

“Een van de fascinerende aspecten van een Leven Lang Leren vind ik de tweezijdigheid en wederkerigheid ervan. Aan de ene kant brengen wij als universiteit veel kennis naar de samenleving, door mensen op te leiden. We realiseren zo impact door onderwijs omdat we weten dat een goed opgeleide bevolking uiteindelijk leidt tot een groter welzijn in een land. Tegelijkertijd hebben we  ― doordat professionals, die in de praktijk werken, opleidingen bij ons volgen ― beter inzicht in wat er in de praktijk speelt. Die kennis is waardevol voor ons als universiteit om ons onderwijs en onderzoek op af te kunnen stemmen.”

Erkent de overheid die maatschappelijke rol van de universiteit? 

“Wij hebben altijd gepleit voor een vouchersysteem waarbij mensen een soort ‘rugzakje’ krijgen dat ze zelf mogen besteden om zich tijdens hun leven (bij) te laten scholen. Dat lijkt nu meer vorm te krijgen vanuit het ministerie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dan is het niet meer de overheid die bepaalt wat je wel of niet mag gaan studeren, zijn het niet meer de instellingen en bedrijven die alleen vanuit aanbod denken, maar worden de vragen van burgers en waar zij in (bij)geschoold willen worden leidend voor het aanbod. Tot nu toe werden opleidingen voor professionals voornamelijk aangeboden door particulieren.

Meer ruimte voor los cursusaanbod, in plaats van alleen maar volle universitaire opleidingen.

Ook als universiteit begonnen wij ­­― als een van de voorlopers ― met het aanbieden van opleidingen voor professionals, vooral bij het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO). Wij zijn daar in Utrecht erg blij mee, maar in Nederland lag dit altijd erg gevoelig omdat die opleidingen qua geldstroom goed gescheiden moesten blijven van het overheidsgeld uit de eerste geldstroom. We komen nu langzaam in een fase waarin ook de overheid het logisch begint te vinden dat ook mbo, hbo en universiteiten opleidingen voor professionals gaan aanbieden. Dat biedt ook meer ruimte voor los cursusaanbod, in plaats van alleen maar volle universitaire opleidingen.”

De Universiteit Utrecht heeft sinds 1 mei een speciale website voor professionals. Welke stappen gaat de UU in dit verlengde nog meer zetten? 

“Ik vind het mooi om te zien dat we steeds meer de handen ineenslaan voor een goed aanbod van opleidingen voor professionals. Naast die nieuwe website voor professionals zijn we met de Hogeschool Utrecht aan het kijken of we als regio kunnen laten zien wat we te bieden hebben. Wij zijn de hoogst opgeleide stad van Nederland, 56 procent van de Utrechters heeft een hbo- of universitaire opleiding. Bij andere steden is dat niet meer dan een kwart van de inwoners.

Veel mensen blijven hier na hun studie hangen, omdat er naast veel hoger onderwijs ook veel werk is. Vervolgens komen mensen met een universitaire opleiding er in hun werk achter dat ze een praktische basis missen, terwijl hbo’ers merken dat ze te weinig onderzoeksvaardigheden hebben. Dan is het mooi als wij als instellingen de handen ineenslaan om in één oogopslag te laten zien wat we deze professionals kunnen bieden. De samenwerking bestaat al, maar naar de buitenwereld toe kunnen we er nog veel meer mee doen.”

Hoort onderwijs in het kader van een Leven Lang Leren in het normale takenpakket van de docent? 

“We hebben geconstateerd dat als je goed onderwijs voor professionals wilt kunnen bieden, je docenten daar ruimte voor moet geven in hun takenpakket. Het moet net zo goed een onderdeel van iemands werk zijn als het verzorgen van onderwijs voor bachelor- en masterstudenten. Zeker nu de overheid deze publieke taak ook steeds meer erkent.

Tot voor kort gaf vooral het departement Bestuurs-en Organisatiewetenschappen daar ruimte voor. Docenten mogen daar al sinds jaar en dag tijd besteden aan de leergangen voor professionals. Dat blijkt erg goed te werken. Doordat het echt een onderdeel is van het werkpakket, zorgt het niet voor extra werkdruk, maar blijkt het een leuk onderdeel van het werk. Dat heb ik zelf ook altijd zo ervaren. Jarenlang heb ik zelf bijvoorbeeld cursussen gegeven bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Wat dat betreft hebben we Wieger Bakker niet voor niets Dean Life Long Learning gemaakt. Hij heeft vanuit zijn ervaring bij het departement USBO veel goede ideeën over wat werkt.”

Wij zijn een belangrijke motor achter de ontwikkeling van een leven lang leren.

Hoe draagt profileren op een Leven Lang Leren bij aan onze reputatie? 

“We kunnen onszelf op deze manier op twee manieren op de kaart zetten. Allereerst laten we zien dat we maatschappelijk relevant willen zijn. En ten tweede kunnen we ook echt laten zien hoe goed we zijn in wat we doen. Door op zo veel mogelijk manieren midden in de samenleving te blijven staan, kunnen we constant onze kwaliteit zichtbaar maken.”

We lopen tegen de grenzen aan wat betreft onze gebouwen. Gaat daar iets aan gebeuren? 

“Jazeker, we zijn bezig met een groot huisvestigingsplan. Dat wordt nu uitgerold.  Daar houden we er rekening mee dat professionals andere opleidingsgebouwen verlangen dan jonge studenten. Over het algemeen willen we onze gebouwen en onderwijsfaciliteiten echter multifunctioneel houden.”

Wat is uniek voor de aanpak van de UU op het gebied van een Leven Lang Leren? 

“We praten in Nederland al twintig of dertig jaar over een Leven Lang Leren. Bij veel universiteiten komt het gewoon niet van de grond. Onze unieke aanpak is dat we het gewoon doen. Ook bij vergaderingen van de VSNU zijn er wel eens universiteiten die ― vooral vanwege een gebrek aan ervaring ― pleiten om het opleidingsaanbod voor professionals helemaal over te laten aan de Open Universiteit.

Het unieke aan de Universiteit Utrecht is dat we er al langere tijd in geloven en het al langere tijd ook echt doen. Dat begon met een aantal pockets als USBO, Bètawetenschappen en Diergeneeskunde. Die doen dat overigens heel goed. Inmiddels hebben we een professionele organisatie opgezet om dat in de gehele universiteit uit te rollen. Het is niet voor niets dat bestuurders van andere universiteiten onze mensen van Life Long Learning voortdurend ondervragen over hoe wij dit aanpakken. Wij zijn daarmee een belangrijke motor achter de ontwikkeling.”

Meer weten over een Leven Lang Leren bij de Universiteit Utrecht? Bekijk onze website voor professionals. Executive onderwijs Recht, Economie, Bestuur en Organisatie biedt een breed scala aan opleidingen naast uw werk. Bekijk het aanbod.