Wat mensen elkaar over nieuwe technologieën vertellen

Nieuwe technologieën, zoals genetische manipulatie, 5G en ondergrondse CO2-opslag, kunnen een belangrijke rol spelen bij het aangaan van de serieuze uitdagingen waarvoor de mens zich geplaatst ziet. Of die nieuwe technologieën ingevoerd worden, hangt mede af van de publieke opinie. Naarmate die negatiever is, is de kans kleiner dat de technologie geïmplementeerd wordt. Hoogleraar Communicatie- en Informatiewetenschappen Hans Hoeken en sociaal psycholoog Madelijn Strick (beiden werkzaam aan de Universiteit Utrecht) onderzochten in experimenten hoe mensen informatie over nieuwe technologieën aan elkaar overdragen. Hoeken: “In die overdracht gaat nogal wat mis.” Hun bevindingen zijn 30 september verschenen in het wetenschappelijk tijdschrift International Journal of Communication.

In toenemende mate krijgen mensen informatie over technologieën van hun peers en via hun sociale netwerken in plaats van direct van de wetenschappers die de technologie ontwikkeld hebben of de organisaties die er verantwoordelijk voor zijn. Hoeken: “In dat communicatieproces tussen mensen kan er vertekening optreden: mensen kunnen de risico’s, of de voordelen, overdrijven en daarmee een vertekend beeld schetsen van die nieuwe technologie.”

Twee experimenten

In hun onderzoek hebben Hoeken en Strick twee experimenten (met telkens 200 proefpersonen) uitgevoerd, waarin ze onderzochten wat mensen aan een goede vriend of kennis zouden doorvertellen over een nieuwe technologie. Strick: “Dat hebben we ze laten opschrijven. Ze kregen daarvoor informatie over een technologie gericht op het langer houdbaar maken van voedsel. Die informatie over de kenmerken van die technologie waren exact hetzelfde. Maar de ene helft van de deelnemers werd verteld dat dit kenmerken waren van hoge druk pasteurisatie, de andere helft werd gezegd dat dit kenmerken waren van bestraling.”

NVWA en Nestlé

Daarnaast manipuleerden de onderzoekers de oorspronkelijke bron van de informatie: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of Nestlé. Hoeken: “In een vooronderzoek stelden we al vast dat mensen een negatieve attitude hadden ten opzichte van bestraling en een positieve ten opzichte van pasteurisatie. Ook bleek dat ze de NVWA geloofwaardiger vonden dan Nestlé.”

Participanten noemden meer voordelen als de informatie afkomstig was van de meer geloofwaardige bron.

Negatievere toon

Uit hun onderzoeksresultaten blijkt dat er veel informatie verloren gaat in het communicatieproces. Ook spraken de deelnemers op een negatievere toon over de kenmerken van de bestralingstechnologie dan over de pasteurisatietechnologie, en rapporteerden ze meer risico’s bij de bestralingstechnologie dan bij de pasteurisatietechnologie. Tot slot noemden de participanten meer voordelen als de informatie afkomstig was van de meer geloofwaardige bron, i.c. de NVWA.

Informatie van leken

Hoeken: “Zowel de initiële attitude ten opzichte van de technologie als de geloofwaardigheid van de bron beïnvloedt dus welke informatie op welke toon wordt verspreid. Omdat steeds meer mensen hun informatie ontvangen van andere leken via hun sociale netwerken en media, is dat een belangrijk inzicht: de publieke opinie over nieuwe technologieën speelt immers een belangrijke rol bij de acceptatie ervan.”