Vici-beurs voor zes Utrechtse onderzoekers

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft Vici-beurzen toegekend aan zes onderzoekers van de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht, het Prinses Máxima Centrum en het Hubrecht Instituut. Zij ontvangen elk maximaal 1,5 miljoen euro voor onderzoek.

Vici is één van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland. Gevorderde onderzoekers in Nederland kunnen hiervoor een aanvraag doen. De toekenning biedt laureaten de mogelijkheid om de komende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep verder uit te bouwen. In totaal ontvangen 35 onderzoekers de Vici-beurs.

Laureaten en onderzoeksonderwerpen

Shaping our memories: resolving the nanoscale organization of neuronal synapses in memory circuits

Hoe slaan onze hersenen herinneringen uren, dagen of zelfs een heel leven lang op? Het is fantastisch dat we met dit Vici-project op moleculair niveau de processen kunnen bestuderen die ten grondslag liggen aan de langetermijnopslag van herinneringen in de hersenen.

Onze herinneringen vormen wie we zijn. Toch begrijpen we nog niet goed hoe herinneringen worden opgeslagen in ons brein. De onderzoekers gebruiken geavanceerde microscopie technieken om de structuur van de verbindingen tussen zenuwcellen, synapsen, bloot te leggen. Ze zullen onderzoeken hoe moleculaire veranderingen in synapsen ten grondslag liggen aan het vormen van nieuwe herinneringen. Dit onderzoek zal waardevolle kennis opleveren over hoe ons geheugen werkt en zou kunnen bijdragen aan het vinden van nieuwe manieren om aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer te verlichten.

Transparent and Reproducible AI-aided systematic reviewing for the Social Sciences (TRASS)

Ons doel? Minder werk, meer betrouwbaarheid en toegankelijke resultaten voor iedereen.

Het aantal wetenschappelijke artikelen groeit razendsnel, en het kost vaak maanden werk. De resultaten kunnen fouten bevatten omdat wij mensen niet per se goed zijn in het screenen van veel teksten. Met hulp van kunstmatige intelligentie, zoals grote taalmodellen, kunnen we dit proces verbeteren. Ons project onderzoekt hoe wetenschappers kunnen samenwerken met zo’n taalmodel en we testen hoe goed deze eigenlijk werkt en welk model voor welke type data gebruikt moet worden. Ons doel? Minder werk, meer betrouwbaarheid, en toegankelijke resultaten voor iedereen, zodat we samen de wetenschappelijke output sneller kunnen volgen met AI maar dan wel wetenschappelijk gefundeerd.

In vivo gene editing: beyond deLIVERy

Met de nieuwste technieken wordt in dit project gen-correctie gereedschap ontwikkeld om metabole ziekten te behandelen.

Metabole ziekten treffen meer dan 10.000 families in Nederland. Ze zijn vaak moeilijk behandelbaar en vormen een belangrijke oorzaak van kindersterfte. Ongekende technologische vooruitgang maakt het nu mogelijk om de genetische oorzaak van vrijwel alle metabole ziekten te repareren. Met de nieuwste technieken wordt in dit project gen-correctie gereedschap ontwikkeld om metabole ziekten te behandelen. Om dit gereedschap naar de juiste plek in het lichaam te brengen worden transportsystemen ontworpen voor belangrijke organen (hersenen, beenmerg, oog). Door efficiëntie en veiligheid te testen voor 3 voorbeeld ziekten wordt de basis gelegd voor klinische behandelingen voor de vele verschillende metabole patiënten.

Tracing the etiology of longterm toxicity in childhood cancer survivors

Kinderen die behandeld zijn voor kanker hebben later in hun leven vaak last van chronische gezondheidsproblemen. Ruben van Boxtel onderzoekt vanuit zijn aanstelling bij het Prinses Máxima Centrum hoe weefsels zich herstellen na beschadigd te zijn door chemotherapie en welke mechanismen zorgen voor de late bijeffecten van kankerbehandeling. Deze kennis is belangrijk voor de ontwikkeling van behandelstrategieën met minimale langetermijneffecten.

Recording the past, understanding the present, predicting the future: charting the multiscale organization and function of spatial genome-organization across developmental time

Elke cel bevat 2 meter DNA dat sterk verpakt moet worden om te passen in de piepkleine kern van elke cel. Deze pakking is uniek in elke cel en voor het ontstaan van nieuwe eigenschappen moeten steeds andere stukjes DNA worden uitgepakt om afgelezen te worden. Met dit voorstel bestudeert Jop Kind vanuit zijn aanstelling bij het Hubrecht Instituut hoe dit dynamische proces gecoördineerd wordt door gebruik te maken van nieuwe sensitieve methoden om deze stappen in individuele cellen te meten. Deze kennis is essentieel om te begrijpen hoe cellen functioneren tijdens de ontwikkeling en hoe ongewenste eigenschappen ontstaan bij kanker. 

Replication of unconventional DNA structures: mechanisms that maintain genome integrity

Het grootste deel van het genetisch materiaal in een cel is gevouwen in een nette dubbele helix, precies zoals Watson en Crick hebben laten zien. Soms kan het DNA zichzelf echter op een aparte manier opvouwen en dit kan gevaarlijk zijn. Dit onderzoek van Puck Knipscheer, verbonden aan het Hubrecht Instituut, legt nieuwe mechanismen bloot die aparte DNA structuren ontvouwen en zo het genetisch materiaal stabiel houden.