Vertaalsector onder druk

Zijn er over een aantal jaar nog wel genoeg vertalers om ons verstaanbaar te maken in de wereld of kennis te nemen van wat er in de wereld wordt voortgebracht? 

De afgelopen tien jaar hebben zich ontwikkelingen voorgedaan die een bedreiging vormen voor een blijvende en bloeiende vertaalcultuur in Nederland en Vlaanderen. Als er niets gebeurt, is het de vraag of er voldoende vertalers worden opgeleid om aan de vraag te voldoen. Dat blijkt uit VerTALEN voor de toekomst. Een nieuw vertaalpleidooi van het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV), een samenwerkingsverband van de Taalunie, de Universiteit Utrecht, de KU Leuven, het Vlaams Fonds voor de Letteren en het Nederlands Letterenfonds. 

belemmeringen

Verschillende ontwikkelingen vormen een ernstige belemmering voor de vertaalcultuur in Nederland en Vlaanderen. Zo kiezen steeds minder studenten voor talenopleidingen en worden er steeds minder talen aangeboden, mede door financiële overwegingen. Daarnaast zijn de afdelingen Nederlands aan universiteiten buiten het Nederlandse taalgebied inhoudelijk en financieel niet altijd voldoende toegerust om vertaalonderwijs op niveau aan te bieden. Daar komt nog bij dat de financiële positie van literair vertalers kwetsbaar is.

Cruciale rol

“Vertalers spelen een cruciale rol in onze samenleving. Dat moeten we niet onderschatten”, zegt Hans Bennis, bestuursvoorzitter van het ELV en algemeen secretaris van de Taalunie. “Zonder goed opgeleide, talentvolle vertalers kunnen we geen kennis nemen van wat er in andere landen wordt gedacht en geschreven. Dat geldt voor zowel culturele als voor maatschappelijke en politieke uitingen. Niet alleen de samenwerking binnen Europa, maar ook de verdergaande globalisering vergroot de noodzaak om kennis te nemen van elkaars taal, cultuur en maatschappij. In dat proces vervullen vertalers een essentiële rol."

Zonder goed opgeleide, talentvolle vertalers kunnen we geen kennis nemen van wat er in andere landen wordt gedacht en geschreven. Dat geldt voor zowel culturele als voor maatschappelijke en politieke uitingen.

acties

Het ELV noemt in VerTALEN voor de toekomst vier acties die nodig zijn om het tij te keren. Zo moet er ingezet worden op het vergroten van de instroom van taalstudenten, bijvoorbeeld met een campagne 'Kies voor taal', en moeten overheden investeren in de internationale neerlandistiek. Daarnaast acht VerTALEN voor de toekomst het ook noodzakelijk het transnationaal netwerk van vertaalopleidingen en nascholings- en professionaliseringsinitiatieven in Nederland en Vlaanderen te versterken. Tot slot moet er gewerkt worden aan een betere positie en een passend honorarium voor literair vertalers en meer diversiteit in het aanbod. 

"Het krimpend aantal talenstudenten vormt een acute bedreiging voor de rol die Nederland en Vlaanderen in internationaal verband ambiëren, op sociaal, cultureel, economisch en politiek terrein."

Urgentie

In VerTALEN voor de toekomst wordt de urgentie van de aanbevelingen benadrukt. Bennis: “De cijfers over het dalend aantal studenten aan taalopleidingen en vertalers spreken voor zich. Onze aanbevelingen zijn urgent voor zowel Nederland als voor Vlaanderen, in een veel breder maatschappelijk verband dan enkel (literair) vertalen. Het krimpend aantal talenstudenten vormt een acute bedreiging voor de rol die Nederland en Vlaanderen in internationaal verband ambiëren, op sociaal, cultureel, economisch en politiek terrein. We nodigen politici, universiteitsbestuurders en de vertaalsector uit om samen met ons mee te denken over oplossingen voor dit probleem. Daarom organiseren we volgend voorjaar een symposium om hier verder gevolg aan te geven."

Over VerTALEN voor de toekomst. Een nieuw vertaalpleidooi

Tien jaar geleden werd het eerste Vertaalpleidooi gepubliceerd. Dat pleidooi kreeg de steun van de Nederlandse en Vlaamse ministers van Onderwijs en Cultuur en leidde onder meer tot een transnationale Master Literair Vertalen. Ook is er door het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV), met medewerking van de universiteiten van Utrecht en Leuven, een significant aantal bijscholingsactiviteiten georganiseerd. Ondanks deze initiatieven hebben zich de afgelopen jaren ontwikkelingen voorgedaan die een bedreiging vormen voor het vertalersberoep. Daarom zijn in het nieuwe Vertaalpleidooi de rol, betekenis en positie van het vertalen en de vertaler opnieuw bekeken. 

Vertaaldag in Utrecht

Het nieuwe Vertaalpleidooi is op zaterdag 25 mei gepresenteerd tijdens de Vertaaldag in Utrecht en overhandigd aan Luc Delrue (secretaris-generaal Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse overheid) en Barbera Wolfensberger (directeur-generaal Cultuur en Media bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Nederland).