Veertien Utrechtse onderzoekers ontvangen Vidi-beurs
Laureaten krijgen ieder 800.000 euro om onderzoekslijn op te zetten
Veertien Utrechtse onderzoekers krijgen dit jaar een NWO Vidi-beurs van ieder 800.000 euro. De laureaten gaan dit geld gebruiken om een eigen, vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen. De Vidi’s zijn bedoeld voor ervaren onderzoekers die na hun promotie al een aantal jaren succesvol onderzoek hebben verricht.
De laureaten gaan met het geldbedrag onder andere onderzoeken hoe stress je richting junkfood trekt en hoe biodiversiteit en vuur bijdragen aan koolstofopslag in de bodem. Zeven van de laureaten doen onderzoek bij het UMC Utrecht, vier zijn verbonden aan de faculteit Bètawetenschappen, twee aan Geowetenschappen en één aan de faculteit Geesteswetenschappen.
De laureaten
Dr. Tim Baarslag, Bètawetenschappen: Algoritmen voor complexe onderhandelingen
Met deze Vidi kan ik nu echt fundamenteel onderzoek doen naar de wiskunde achter complexe onderhandelingen.
Onderhandelingen die te complex zijn om als mens te kunnen overzien zou je in de toekomst kunnen overlaten aan computers. Een voorbeeld is onderhandelingen tussen bedrijven over inkopen die tegelijkertijd plaatsvinden. Het automatiseren van inkoopsystemen vormt een veelbelovende ontwikkeling voor bedrijven, maar ze vereisen ook algoritmen met een geheel nieuwe verantwoordelijkheid: het voeren van meerdere onderhandelingen tegelijk die allemaal onderling samenhangen. Tim Baarslag zal deze nieuwe algoritmen ontwikkelen en in de praktijk toepassen. Hij is verbonden aan Centrum Wiskunde & Informatica en de Universiteit Utrecht. Baarslag: “Met deze Vidi kan ik nu echt fundamenteel onderzoek doen naar de wiskunde achter complexe onderhandelingen die gelijktijdig plaatsvinden en elkaar beïnvloeden.”
Dr. Robert-Jan Bleichrodt, Bètawetenschappen: Hoe paddenstoelen gevoed worden
Ik ga onderzoeken welke netwerkarchitectuur optimaal voedingstoffen naar de paddenstoelen transporteert en hoe dit wordt geregeld.
Paddenstoelen zijn een duurzaam alternatief voor vleesconsumptie. Onderzoeker Robert-Jan Bleichrodt heeft een link gevonden tussen de architectuur van het schimmelnetwerk dat de paddenstoelen voedt en de opbrengst aan paddenstoelen. “Ik ga onderzoeken welke netwerkarchitectuur optimaal voedingstoffen naar de paddenstoelen transporteert en hoe dit wordt geregeld. Dit zal moeten leiden tot hogere opbrengst.”
Dr. Nora Elisa Chisari, Bètawetenschappen: De uitlijningen van sterrenstelsels beantwoorden fundamentele vragen over het universum
Ik ga informatie boven tafel krijgen over hoe ons universum is ontstaan, waaruit het bestaat en hoe sterrenstelsels zijn gevormd.
Sterrenstelsels zijn gevoelig voor getijden in het universum, zoals die waardoor de oceanen op aarde stijgen. In dit opvallende fenomeen schuilt een schat aan informatie over hoe ons universum is ontstaan, waaruit het bestaat en hoe sterrenstelsels zijn gevormd. Universitair Docent Nora Elisa Chisari zal met de Vidi-beurs die informatie boven tafel krijgen. Het is niet de eerste beurs die Chisari dit jaar ontvangt. Eerder dit jaar ontving ze binnen de Universiteit Utrecht al een beurs om samen met studenten activiteiten te ontwikkelen om mensen bewust te maken van lichtvervuiling, en de negatieve effecten daarvan voor onder andere de stad en biodiversiteit.
Dr. Freddy Rabouw, Bètawetenschappen: Quantum cutting sunlight with Yb3+-doped perovskite
Ik ga strategieën ontwikkelen voor efficiënter quantumknippen, wat zal leiden tot nieuwe technologieën voor duurzame energievoorziening.
Blauw en ultraviolet zonlicht bevatten veel energie. Bestaande technologieën die energie uit zonlicht winnen, maken hiervan slechts inefficiënt gebruik. “Quantumknippen”, het omvormen van blauw en ultraviolet tot infrarood licht, kan hierin verandering brengen. Het Vidi-project van Universitair Docent Freddy Rabouw gaat strategieën ontwikkelen voor efficiënter quantumknippen, wat zal leiden tot nieuwe technologieën voor duurzame energievoorziening. Rabouw werd vorig jaar door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen bekroond met de ‘Heineken Young Scientists Award' in de categorie Natural Sciences, omdat hij een voorbeeld is voor andere jonge onderzoekers. Hij kreeg die prijs toen ook al voor het feit dat hij onderzoek doet naar hoe hij de ene kleur licht kan omzetten in de andere kleur.
Dr. Lieke Stelling, Geesteswetenschappen: De ontdekking van Europa in de literatuur van de renaissance
Met dit project ga ik een bescheiden bijdrage leveren aan het onderzoek naar de vraag: ‘wat betekent Europa?
Wat betekent Europa? Op die vraag gaat Universitair Docent Lieke Stelling met haar Vidi-beurs een antwoord zoeken. “Ik kijk daarvoor naar de zestiende en zeventiende eeuw, een periode van godsdienstoorlogen die de Europese samenleving verscheurde, maar ook van een ontluikend seculier begrip van het continent als diverse gemeenschap. Dit zie je terug in mijn belangrijkste bronnen: de populaire verhalen van de periode. Bovendien werden deze werken, zoals Cervantes’ Don Quichot en Utopia van More in verschillende Europese talen verspreid, (voor)gelezen en verbeeld. Ze droegen zo zelf bij aan het idee van Europa als gedeelde culturele ruimte.”
Dr. Mariska te Beest, Geowetenschappen: Hoe biodiversiteit en vuur bijdragen aan koolstofopslag in Afro-montane graslanden
Dit onderzoek is belangrijk om oplossingen te vinden die bijdragen aan zowel het behoud van biodiversiteit als aan klimaatmitigatie.
De wereld ondergaat een enorme biodiversiteits- en klimaatcrisis. Biodiversiteit holt achteruit en het klimaat wordt steeds warmer. Het ironische is dat biodiversiteit juist een belangrijke partner kan zijn in onze strijd tegen klimaatverandering. Universitair Docent Mariska te Beest onderzoekt deze stelling in Afro-montane graslanden, een van de meest onderschatte biodiversiteitshotspot wereldwijd. Deze graslanden worden zwaar bedreigd door intensiverend landgebruik, waaronder bebossingsprojecten voor klimaatmitigatie.
“Met mijn Vidi ga ik onderzoeken hoe graslanddiversiteit en vuur bijdragen aan effectieve koolstofopslag in de bodem. Vuur speelt hierbij een belangrijke rol zowel voor het in stand houden van de biodiversiteit als voor een stabiele vastlegging van koolstof in de bodem. Dit onderzoek is belangrijk om oplossingen te vinden die bijdragen aan zowel het behoud van biodiversiteit als aan klimaatmitigatie.”
Dr. Birka Wicke, Geowetenschappen: Een gedeelde verantwoordelijkheid om landgebruik koolstofvrij te maken: Modelleren van emissies van grondstoffen, bedrijven en landen
Hiermee wil ik bijdragen aan het halen van het klimaatakkoord van Parijs.
Complexe productketens van producent tot consument leiden tot gedeelde verantwoordelijkheid bij het reduceren van de broeikasgasemissies, zeker bij emissies van landgebruik. In haar Vidi-project gaat Universitair Hoofddocent Birka Wicke de rol van bedrijven en landen in het veroorzaken van emissies door landgebruik in de land- en bosbouw identificeren en kwantificeren. Ze gaat vooral kijken naar de actoren die indirect verbonden zijn met deze emissies via de toeleveringsketen en de consumptie van landbouwproducten en die momenteel niet medeverantwoordelijk zijn voor het terugdringen van de emissies. “Dit Vidi-project stelt mij in staat om natuur- en sociale wetenschappen samen te brengen om nieuwe benaderingen te ontwikkelen voor hoe de verantwoordelijkheid voor emissies eerlijker kan worden verdeeld over verschillende actoren. Daarmee wil ik bijdragen aan het halen van het klimaatakkoord van Parijs.”
Voor NRC Handelsblad schreef Wicke eerder de blog 'Verantwoordelijkheid voor CO2-uitstoot eindigt niet bij de landsgrens' over dit onderwerp.
Dr. Martijn Froeling, divisie beeld en oncologie UMC Utrecht: De spier kwaliteit index: versimpeling van multidimensionale kwantitatieve MRI
Mijn ambitie met dit project is om de manier waarop we MRI-gegevens analyseren en interpreteren te veranderen
Met dit project van onder meer Martijn Froeling wordt er een link gelegd tussen kwantitatieve MRI-metingen van spieren en spierfunctie. Dit zal leiden tot een betere evaluatie van ziekteprogressie en therapie in spierziekten. Martijn Froeling, Universitair Docent bij de divisie beeld en oncologie, zegt hierover: “Elke dag gebruiken we allemaal onze spieren om te functioneren in ons dagelijks leven. Bij patiënten die lijden aan één van de meer dan zeshonderd verschillende spierziekten, is hun spierfunctie echter aangetast. Dit vermindert hun kwaliteit van leven aanzienlijk. Gelukkig zijn er behandelingen in ontwikkeling die de ziekteprogressie vertragen en deze dienen goed geëvalueerd te worden om zeker te weten dat deze passen bij de patiënt. Kwantitatieve MRI-parameters zijn gevoelig voor het detecteren van veranderingen in spieren en kunnen een overvloed aan informatie opleveren. Hoewel ze gevoelig zijn, missen ze vaak specificiteit en zijn ze niet gekoppeld aan de spierfunctie. Mijn ambitie met het project is om de manier waarop we MRI-gegevens analyseren en interpreteren te veranderen, zodat het past bij de klinische zorg voor individuele patiënten met een breed scala aan spierziekten.”
Dr. Aniek Janssen, divisie laboratoria, apotheek en biomedische genetica UMC Utrecht: Reparatie van stevig verpakt DNA
Met deze beurs kan mijn onderzoeksgroep de komende jaren gaan groeien en gedetailleerder onderzoek doen. Het draagt uiteindelijk bij aan een beter begrip van het ontstaan van kanker.
Universitair Docent Aniek Janssen benut de Vidi-beurs om te begrijpen hoe verschillende stukken DNA gerepareerd worden. Eerder al kreeg Aniek een ERC Starting Grant voor haar onderzoek hoe onze cellen zich beschermen tegen DNA-schade. Aniek: “Met deze beurs kan mijn onderzoeksgroep de komende jaren gaan groeien en gedetailleerder onderzoek doen. Het draagt uiteindelijk bij aan een beter begrip van het ontstaan van kanker.”
Dr. Frank Meye, divisie hersenen UMC Utrecht: Vet lastig: Waarom stress je richting junk food trekt
We hebben heel veel zin om met het lab de uitdaging op te pakken om deze belangrijke processen beter te begrijpen!
Stress leidt vaak tot een verhoogde inname van vettig en suikerrijk eten. Dit gebeurt omdat stress enerzijds dergelijk eten nóg aantrekkelijker maakt, en anderzijds onze zelfcontrole vermindert. Deze cocktail van effecten draagt bij aan de huidige obesitasproblematiek en speelt tevens een belangrijke rol in verscheidene psychiatrische stoornissen. Universitair Docent Frank Meye onderzoekt hoe stress de sterkte van connecties in het brein die betrokken zijn bij besluitvorming verandert, en hoe dit tot impulsief eetgedrag kan leiden. Hij onderzoekt tevens hoe dit proces ten goede te keren is door gerichte manipulatie van hersenactiviteit. Frank: “Deze Vidi speelt een hele belangrijke rol in het verder gestalte te geven van mijn onderzoeksgroep die tot doel heeft om te begrijpen hoe stress tot plastische veranderingen in het brein leidt, en hoe dit een rol speelt in meerdere ziekteprocessen. Het is fantastisch dat deze aanvraag gehonoreerd is, want we hebben heel veel zin om met het lab de uitdaging op te pakken om deze belangrijke processen beter te begrijpen!”
Dr. Sanne Peters, Julius Centrum UMC Utrecht: Man-vrouw verschillen bij hartziekten verklaard
Met deze Vidi-beurs kan ik samen met mijn onderzoeksteam belangrijke stappen zetten in het zo goed mogelijk voorkomen en behandelen van hartziekten bij zowel mannen als vrouwen!
Er zijn duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om coronaire hartziekten. Zo is de mate waarin belangrijke risicofactoren als roken en diabetes de kans op coronaire hartziekten verhogen groter bij vrouwen dan bij mannen. Ook worden vrouwen minder vaak volgens de medische richtlijnen behandeld. Het is onduidelijk waar deze man-vrouw verschillen vandaan komen. Dat belemmert de vertaling naar de klinische praktijk. Sanne Peters, Universitair Hoofddocent bij het Julius Centrum en Senior Lecturer aan het George Institute, UK, gaat met slimme epidemiologische methoden op zoek naar verklaringen voor de man-vrouw verschillen bij hartziekten. “Met deze Vidi-beurs kan ik mijn onderzoek over man-vrouw verschillen voortzetten en samen met mijn onderzoeksteam belangrijke stappen zetten in het zo goed mogelijk voorkomen en behandelen van hartziekten bij zowel mannen als vrouwen!”
Dr. Maria Rodriguez Colman, divisie laboratoria, apotheek en biomedische genetica UMC Utrecht : Het belang van metabolisme in (kanker)stamcellen
Deze beurs maakt het mogelijk om samen met mijn team belangrijke bijdragen te leveren aan het fundamentele begrip van kanker en metabolisme
Universitair Docent Maria Rodriguez Colman krijgt de Vidi-beurs om onderzoek te doen naar de rol van metabolisme bij stamcelregulatie en differentiatie in gezond en ziek darmweefsel, voornamelijk in darmkanker. “In mijn onderzoeksgroep willen we begrijpen hoe het metabolisme de darmfunctie reguleert en in het bijzonder hoe het bijdraagt aan het ontwikkelen van darmtumoren en resistentie tegen chemotherapie. Hiervoor heb ik over de hele wereld gereisd om mijn passie voor onderzoek te volgen. Bij het Center for molecular medicine in het UMC Utrecht heb ik de juiste plaats gevonden om mijn onderzoek naar metabolisme, stamcellen en kanker te vestigen. Deze beurs maakt het mogelijk om mijn team verder uit te breiden en zo samen belangrijke bijdragen te leveren aan het fundamentele begrip van kanker en metabolisme."
Dr. Alessandro Sbrizzi, divisie beeld en oncologie UMC Utrecht: Spectro-Dynamic MRI
Ik hoop hiermee te kunnen bewijzen dat Spectro-Dynamic MRI ook in het menselijk lichaam kan werken
Universitair Docent Alessando Sbrizzi ontwikkelt een nieuw soort MRI dat het mogelijk maakt om de beweging van menselijke organen te karakteriseren met hoge resolutie in 3D-ruimte en tijd. Mogelijke klinische toepassingen zijn onder meer betere onderzoeken van het bewegingsapparaat en diagnose en behandeling van hart- en vaatziekten. Hij zegt hierover: “Met deze Vidi-beurs krijg ik de mogelijkheid om meer onderzoek te doen naar een nieuwe dynamische beeldvormingsmethode die ik heb bedacht, namelijk Spectro-Dynamic MRI. Dit is een innovatie die wiskunde, natuurkunde, machine learning en MRI combineert. Ik heb veelbelovende eerste resultaten behaald op eenvoudige fantoomopstellingen. Ik hoop hiermee te kunnen bewijzen dat Spectro-Dynamic MRI ook in het menselijk lichaam kan werken.” Het kan leiden tot een betere diagnose, preventie en therapie van maatschappelijk relevante ziekten zoals hart- en vaatziekten en aandoeningen van het bewegingsapparaat.
Dr. Hugo Snippert, divisie laboratoria, apotheek en biomedische genetica UMC Utrecht: Dikke darmkanker: wanneer goed verandert in slecht
Een beter begrip, herkenning en risico-inschatting op vroege uitzaaiing zorgen ervoor dat iedere patiënt beter op maat behandeld kan worden
Met de Vidi-beurs gaat Universitair Docent Hugo Snippert, Oncode-onderzoeker bij het Center for Molecular Medicine aan het UMC Utrecht, onderzoeken hoe darmkankers ontstaan die in een heel vroeg stadium gaan uitzaaien. Een beter begrip, herkenning en risico-inschatting op vroege uitzaaiing zorgen ervoor dat iedere patiënt beter op maat behandeld kan worden. Eerder deze maand verscheen het artikel in Nature Genetics waarin Hugo met zijn onderzoeksgroep voor het eerst het tempo en patroon van genetische veranderingen in tumoren in kaart bracht.