Van wie is het Wilhelmus?
De auteur van het Nederlandse volkslied met de computer onderzocht
In het voorjaar van 2016 haalde een groep onderzoekers uit Antwerpen, Amsterdam en Utrecht het nieuws met de hypothese dat het Wilhelmus geschreven is door psalmdichter Petrus Datheen. Die hypothese kwam als een verrassing, zelfs voor de onderzoekers. Zij hadden de psalmen van Datheen alleen als controlemateriaal toegevoegd aan hun onderzoekscorpus om de toeschrijving aan bekende auteurskandidaten te kunnen toetsen. In Van wie is het Wilhelmus? wordt deze hypothese toegelicht en onderbouwd. De publicatie verschijnt in de serie Nieuwjaarsuitgaven van het Meertens Instituut in januari 2017 bij Amsterdam University Press. Vanuit de Universiteit Utrecht schreef prof. dr. Els Stronks, hoogleraar Vroegmoderne Letterkunde, mee aan deze publicatie.
Datheen
Na toevoeging van meer auteurskandidaten aan het onderzoekscorpus en een verfijning van de analyses, zijn de resultaten nog overtuigender: volgens de computer is het veel waarschijnlijker dat het Wilhelmus werd geschreven door Datheen dan door de gedoodverfde kandidaat Marnix van Sint-Aldegonde.
Kestemont, Stronks, De Bruin en De Winkel bogen zich ook over de vraag waarom in de loop van de Nederlandse geschiedenis belang werd gehecht aan wie het Wilhelmus schreef. Analyses van gedigitaliseerde kranten maken duidelijk dat Marnix in de loop van de 19e eeuw steeds vaker als auteur van het Wilhelmus werd genoemd om het punt te maken dat Hendrik Tollens – maker van het toenmalige volkslied Wien Neerlands bloed – als dichter niet voldeed.
Onwaarschijnlijke kandidaat
Als we aannemen dat Datheen de auteur van het Wilhelmus is, neemt de geschiedenis van de toekenningen een verrassende wending. Datheen werd nooit eerder als auteur van het Wilhelmus genoemd, omdat hij in zekere zin de meest onwaarschijnlijke kandidaat is: hij is de auteur van een in de ogen van velen kreupele psalmberijming en haalde ooit fel uit naar Willem van Oranje, de held van het Wilhelmus. Van wie is het Wilhelmus? laat zien dat het toch mogelijk is dat deze Vlaamse dichter, op de vlucht voor de Spaanse katholieken, in Duitsland op de melodie van een Frans lied het huidige Nederlandse volkslied schreef.
Nieuwjaarsuitgave Meertens Instituut
Het Meertens Instituut van de KNAW brengt jaarlijks een ‘nieuwjaarsboekje’ uit, waarin het voor een breder publiek verslag doet van Meertens-onderzoek. Van wie is het Wilhelmus? werd geschreven door Mike Kestemont (Universiteit van Antwerpen), Els Stronks (Universiteit Utrecht), Martine de Bruin (Meertens Instituut) en Tim de Winkel (oud-student Universiteit Utrecht). Het is gebaseerd op de eerste Louis Peter Grijp-lezing. Lezing en boekje zijn opgedragen aan de op 9 januari 2016 overleden liedonderzoeker Louis Peter Grijp.
- Titel: Van wie is het Wilhelmus? De auteur van het Nederlandse volkslied met de computer onderzocht
- Auteurs: Mike Kestemont, Els Stronks, Martine de Bruin en Tim de Winkel
- Uitgever: Amsterdam University Press
- ISBN: 978 94 6298 512 4 (paperback), 978 90 4853 614 6 (E-book)