Universiteitsbibliotheek organiseert One Book One Campus

In oktober 2025 organiseert de Universiteitsbibliotheek Utrecht de zesde editie van One Book One Campus, een gezamenlijk leesproject voor de hele UU-gemeenschap. In 2017 vond de eerste editie plaats, een initiatief van Agnes Andeweg, universitair hoofddocent literatuurwetenschap aan het University College Utrecht. Tijd om haar wat vragen te stellen. 

Hoe ontstond bij jou het idee van One Book One Campus? 

Een collega van mij had bij een Amerikaanse universiteit gwerkt, en daar deden ze iets soortgelijks. En ik dacht: dat lijkt me leuk om ook hier bij het University College te doen. Ik werkte hier toen een paar jaar, en ik was de enige die het vakgebied Literatuur vertegenwoordigde. Dat maakte in mij een soort zendingsdrang wakker; ik wilde meer mensen kennis laten maken met literatuur, met wat ik van waarde vind in het leven en binnen de academische wereld. 

Daarna hebben we ieder jaar een editie georganiseerd, tot corona kwam en alles stil lag. Toen bedacht ik dat we het misschien UU-breed konden organiseren en werd het project bij het EDI-office ondergebracht. De editie van 2025 wordt nu georganiseerd door de Universiteitsbibliotheek Utrecht. 

Het thema van dit jaar is verbonden aan het jaarthema van de Universiteit Utrecht: Gezonde Planeet? Lust of last? 

Ik geef een cursus met de titel Critical Discourse Analysis, die gaat over hoe keuzes in taalgebruik je visie op de wereld kleuren. Een gezonde planeet heeft positieve connotaties: gezond is goed. Maar gezondheid associëren we met levende wezens, vooral met mensen en dieren. Een gezonde plant betekent eerder een plant die gezond is voor mensen dan een plant in goede gezondheid. Dus in zekere zin vermenselijken we de planeet. Moet de planeet iets doen om gezond te blijven, net zoals wij mensen? Nou nee, de planeet hoeft helemaal niets. Wij mensen moeten iets doen. Een gezonde planeet suggereert dat wij de dokters kunnen zijn. Maar zijn wij niet het virus, de parasiet? 

Ik wilde meer mensen kennis laten maken met literatuur, met wat ik van waarde vind in het leven en binnen de academische wereld.

Dus ik zie wel wat haken en ogen aan hoe het thema verwoord is. Ik vind dat het ons te weinig met de neus op de feiten drukt, namelijk dat menselijk handelen ten grondslag ligt aan de klimaatcrisis. Maar misschien moet ik het hoopvol lezen, en hier komen verhalen om de hoek kijken: ze kunnen ons helpen om te anticiperen op een andere afloop en om een ander perspectief in te nemen. Hopelijk realiseren we ons zo wat ons eigen handelen voor effect heeft op anderen. 

De boodschap van One Book One Campus is dat samen hetzelfde boek lezen verbindend werkt, maar is het niet zo dat lezen eerder een solitaire bezigheid is? 

Ja, ik heb zelf lang gedacht dat lezen een solitaire bezigheid is, dat ik het liefst met een boekje in een hoekje zat. Maar eigenlijk is lezen in de geschiedenis heel lang iets sociaals geweest, omdat mensen elkaar voorlazen. Op een gegeven moment kwam daar de klad in, maar ik merk dat lezen tegenwoordig weer meer een sociale bezigheid aan het worden is. Kijk naar de grote hoeveelheid lees- en boekenclubs. Het is gewoon leuker als je het met elkaar over een gelezen boek kunt hebben.  

Wat denk je: zijn lezende mensen betere mensen? 

Nee, dat zou ik zo niet zeggen, want daarmee pretendeer je dat lezen je tot een moreel hoogstaand mens maakt. Een schrijver als Arnon Grunberg maakt gehakt van dat idee: zijn hoofdpersonen zijn belezen en beschaafd en zitten vol goede bedoelingen, maar als ze zich in een of ander wespennest steken, gaan ze finaal ten onder. Jouw onderliggende vraag is misschien: maakt lezen je meer empathisch? 

En?

Misschien kun je wel beweren dat je je door lezen beter kunt verplaatsen in andere perspectieven, wat niet hetzelfde is als empathisch zijn. Lezen is daarvoor een goede training, en als onderwijsinstelling wil je straks wel onderzoekers of beleidsmakers afleveren die zich kunnen verplaatsen in anderen. Maar ik wil geen exclusiviteit op lezen claimen; het is een goede manier om het zogenaamde ‘perspective taking’ te oefenen, maar niet de enige. 

Binnen de universiteit zijn we vaak op andere manieren bezig met actuele thema’s: via argumenten, onderzoek, bewijsvoering, experimenten. Maar uiteindelijk gaat het ook om de vraag: hoe gaan mensen om met thema’s als ongelijkheid, of de klimaatcrisis? In een roman vind je vaak antwoorden op die vraag naar ervaringen of gevoelens. Daarom is One Book One Campus zo’n belangrijk project: samen lezen biedt ons de gelegenheid om van elkaars perspectieven te leren.