Universiteit Utrecht roept commerciële partijen op om informatie over onderzoek openbaar te maken

Veel informatie over onderzoek is niet openbaar. Dat maakt het voor onderzoekers lastig om samen te werken en bemoeilijkt maatschappelijke impact. De Universiteit Utrecht wil daar verandering in aanbrengen en heeft daarom op 14 mei 2024 de Barcelona Declaration on Open Research Information ondertekend. Openheid van informatie moet de nieuwe norm worden.

Beoordeling en besluitvorming in de wetenschap is vaak gebaseerd op gesloten informatie over onderzoek, grotendeels in beheer van commerciële partijen die strenge beperkingen opleggen aan het gebruik. Daardoor zijn onderzoeksevaluaties vaak incompleet en niet transparant. Deze geslotenheid heeft effect op de manier waarop de wetenschap de maatschappij dient, de carrières van onderzoekers en de toekomst van onderzoeksorganisaties. Het is bijvoorbeeld erg moeilijk om analyses en indicatoren kritisch te bekijken, en een geïnformeerd debat te voeren over hun sterke en zwakke punten. Daarmee wordt niet voldaan aan de basisnormen voor verantwoording van een onderzoek en loopt de academische onafhankelijkheid gevaar. Bekende voorbeelden van online databases die gesloten onderzoeksinformatie aanbieden, en waar de Universiteit Utrecht ook gebruik van maakt, zijn Web of Science en Scopus. Het zijn dure, commerciële databases met beperkingen in gebruik. Je kunt de inhoud en gegevens over publicaties niet zomaar delen. Denk bij die gegevens aan metadata als titels, samenvattingen, auteurs of financiers van onderzoek.

Beschikbaarheid van informatie moet fundamenteel veranderen

De Barcelona Declaration on Open Research Information roept aanbieders van gesloten onderzoeksinformatie met een verklaring op om deze informatie openbaar te maken. Maar roept ook gebruikers op om alleen open onderzoeksinformatie te gebruiken. Meer dan vijfentwintig deskundigen van verschillende organisaties die betrokken zijn bij wetenschappelijk onderzoek hebben deze verklaring opgesteld. Zij vinden dat de beschikbaarheid van informatie fundamenteel moet veranderen en dat openheid de nieuwe norm moet worden. De Universiteit Utrecht heeft deze verklaring nu ook ondertekend. Daarmee verbindt de UU zich aan openheid als de standaard bij het werken met diensten en systemen die openheid ondersteunen en mogelijk maken. Maar ook aan het ondersteunen van de duurzaamheid van infrastructuren voor open onderzoeksinformatie en aan collectieve actie om de overgang naar openheid van te versnellen.

De stap naar openheid is gewenst

De verklaring sluit aan op de Open Science doelstelling van Universiteit Utrecht. Het draagt bij aan de vernieuwing van erkennen en waarderen, maar ook aan wereldwijde wetenschappelijke samenwerking en maatschappelijke impact. Open metadata maken het bijvoorbeeld voor een faculteit, departement of bibliotheek makkelijker om wetenschappelijk onderbouwde en inclusieve keuzes te maken bij publicaties. De verandering die de Barcelona Declaration in gang zet, maakt onderzoeksinformatie toegankelijker, waardoor onderzoeksevaluaties en beslissingen over wetenschapsbeleid kunnen worden genomen op basis van transparant bewijsmateriaal. Partijen met gelijke toegang werken beter samen, kunnen beter plannen en betere evaluaties uitvoeren.

De Universiteit Utrecht ziet de ondertekening van de verklaring als een versterking van het gezamenlijk signaal dat de stap naar openheid gewenst is. Als metadata van onderzoek open beschikbaar zijn, kunnen commerciële partijen zich richten op aanvullende dienstverlening op maat. Ook hoopt de Universiteit Utrecht dat partijen die zich meer willen richten op het aanbieden of ondersteunen van infrastructuur voor open onderzoeksinformatie zich nu gesterkt voelen deze verder te ontwikkelen.

Universiteitsbibliotheek en Chief Open Science aan zet

Het College van Bestuur heeft de Universiteitsbibliotheek en de Chief Open Science van de universiteit opdracht gegeven om de uitgangspunten van de verklaring te verwerken in de Open Science agenda van Universiteit Utrecht. De Universiteitsbibliotheek organiseert komende zomer een workshop waarin de mogelijkheden van OpenAlex, een van de databases met volledig open onderzoeksinformatie, worden verkend. Deze zal worden aangekondigd in de agenda.