Tweede kans om wetlands te beschermen

Nederland heeft in totaal ruim 1.000.000 hectare aan wetlands, zoals moerassen, vennen en veen- of plasgebieden. Wetlands zijn door de opslag van grote hoeveelheden koolstof en de rijkdom aan biodiversiteit van levensbelang voor onze natuur. Echter behoort dit type gebieden tot de meest bedreigde ecosystemen ter wereld. Nieuw onderzoek, gepubliceerd in Nature, laat zien dat het verlies aan wetlands over de hele wereld sinds 1700 waarschijnlijk is overschat. Goed nieuws, zou je denken. Maar er bestaan nog steeds aanzienlijke verschillen tussen regio’s, waarvan er verschillende erg onder druk staan. Zo zijn uiterwaarden in riviergebieden sterk aangetast, terwijl afgelegen veengebieden in het Noordpoolgebied relatief ongeschonden zijn gebleven. Kees Klein Goldewijk, co-auteur van deze studie en onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, leverde zijn HYDE database aan die een belangrijke basis vormt van deze studie. Dit onderzoek biedt nieuw perspectief in het herstel en de bescherming van deze bijzondere gebieden.

Historische reconstructie biedt nieuwe inzichten

Wetlands worden nu beschouwd als vitale bronnen van waterzuivering, grondwateraanvulling en koolstofopslag, maar werden in het verleden gezien als onproductieve gebieden die krioelden van ziektedragende insecten en alleen geschikt waren om te draineren voor het verbouwen van gewassen of het oogsten van turf voor brandstof of kunstmest. In de loop der tijd hebben de onophoudelijke drainage voor het realiseren van landbouwgrond en stedelijke gebieden, samen met de gevolgen van branden en grondwateronttrekking ervoor gezorgd dat wetlands tot de meest bedreigde ecosystemen ter wereld behoren.

Tot nu toe heeft een gebrek aan historische gegevens de inspanningen om de volledige mondiale impact van het verlies aan wetlands te begrijpen belemmerd, waardoor wetenschappers gedwongen werden schattingen te maken op basis van onvolledige collecties van regionale gegevens. De database die Kees Klein Goldewijk aanleverde geeft wereldwijd het landgebruik weer in een periode tussen 10,000 voor gangbare jaartelling tot 2015 gangbare jaartelling. Deze data zijn verder verrijkt door onderzoekers van de universiteiten van Stanford, Cornell en McGill met data afkomstig uit 154 verschillende landen.

Afname minder dan gedacht, toch punt van aandacht

De onderzoekers hebben vastgesteld dat de oppervlakte van wetland-ecosystemen sinds 1700 door menselijk ingrijpen met 21-35% is afgenomen. Dat is veel minder dan de 50-87% verliezen die in eerdere studies werden geschat. De lagere schatting is waarschijnlijk het gevolg van het feit dat deze studie zich niet beperkt tot regio's met een historisch groot verlies aan wetlands. Toch schatten de auteurs dat in de afgelopen 300 jaar wereldwijd ten minste 3,4 miljoen wetlands verloren zijn gegaan - een gebied ongeveer zo groot als India. Vijf landen met de grootste verliezen, de VS, China, India, Rusland en Indonesië, zijn alleen al goed voor meer dan 40% van de wereldwijde verliezen.

"Veel regio's in de wereld hebben een dramatisch groot verlies aan wetlands geleden, maar onze resultaten suggereren dat de verliezen kleiner zijn dan eerder werd gedacht. Toch blijft het noodzakelijk om de aantasting van wetlands een halt toe te roepen en om te keren, met name in gebieden met veel verlies. De geografische verschillen in verliezen zijn cruciaal omdat de lokale voordelen van drooggelegde wetlands niet kunnen worden vervangen door wetlands elders," aldus hoofdauteur Etienne Fluet-Chouinard, onderzoeker bij Stanford's Department of Earth System Science, die deze studie bedacht tijdens zijn masteropleiding bij McGill's Department of Geography.

Nieuwe kans om verlies tegen te gaan

“Wetlands, in hun natuurlijke staat, behoren tot de belangrijkste ecosystemen om onze watervoorraden te reguleren, wat zowel de mens als het milieu ten goede komt,” voegt co-auteur Bernhard Lehner toe, hydroloog aan de McGill University. “De ontdekking dat er in het verleden minder wetlands verloren zijn gegaan dan we eerder dachten, geeft ons een nieuwe kans om ervoor te zorgen dat deze belangrijke gebieden niet verloren gaan. Als onderdeel daarvan moeten we onze capaciteit verbeteren om hun vroegere en huidige omvang in kaart te brengen en hun status te monitoren met behulp van satellieten. Dit zal ons in staat stellen om het beheer en herstel opnieuw vorm te geven.”

Een nauwkeurige schatting van de omvang, de verspreiding en de timing van het verlies van wetlands is essentieel om hun rol in natuurlijke processen en het effect van de drainage van wetlands op de water- en koolstofcyclus te begrijpen. Deze nieuwe resultaten zullen helpen om de effecten van historisch verlies van wetlands op broeikasgassen te evalueren en kunnen helpen bij plannen om deze kwetsbare ecosystemen, die cruciaal zijn voor de menselijke gezondheid en de natuur, te beschermen of te herstellen.

Publicatie

Fluet-Chouinard, E., Stocker, B.D., Zhang, Z. et al. Extensive global wetland loss over the past three centuries. Nature 614, 281–286 (2023). https://doi.org/10.1038/s41586-022-05572-6