Toegang tot financiering schone energie kan internationale gelijkheid in groene transitie verbeteren

Beleidsmaatregelen die ertoe bijdragen dat de kapitaalkosten van de energiesector internationaal convergeren, kunnen een belangrijke rol spelen bij het vergroenen van de elektriciteitsopwekking, het verlagen van de kosten van mitigatie en het verbeteren van de rechtvaardigheid in ontwikkelingslanden. Dat is de belangrijkste conclusie van een Nature Energy-publicatie van een team van onderzoekers van verschillende Europese universiteiten, waaronder Spinoza-prijswinnaar en milieumodelleur Detlef van Vuuren en econoom Friedemann Polzin van de Universiteit Utrecht. Dit onderwerp is van cruciaal belang voor internationaal beleid, financiële rechtvaardigheid en energierechtvaardigheid. Energie is van fundamenteel belang voor duurzame sociale en economische ontwikkeling. Hoe kunnen we hernieuwbare energie, die soms overvloedig beschikbaar is, breder toegankelijk maken, met name voor bevolkingsgroepen met een laag inkomen?

Als Afrikaanse landen 'energie' zouden inzetten zoals de westerse economieën en veel opkomende economieën in het verleden deden, kunnen we niet onder de 1,5 graden opwarming van de aarde blijven, zegt Friedemann Polzin.

Zoals benadrukt in het zesde evaluatierapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), is financiering een van de cruciale factoren voor het versnellen van klimaatactie. De toegang tot financiering is echter fundamenteel ongelijk tussen landen en kan als gevolg daarvan een belemmering vormen voor investeringen in mitigatie en adaptatie. Met name ontwikkelingslanden en hernieuwbare energiebronnen (HES) worden geconfronteerd met hoge investeringsrisico's die tot uiting komen in hoge kapitaalkosten (‘cost of capital’/CoC) voor projecten. Het beheersen van dergelijke kosten is dan ook een belangrijke uitdaging bij het mobiliseren van (particuliere) financiering voor de energietransitie in ontwikkelingslanden.

Toegang tot kapitaal waarborgen door middel van goedkope financiering en vermindering van financiële risico’s

Dit is een cruciaal onderwerp en relevant voor beleid, financiële rechtvaardigheid en energierechtvaardigheid. Een belangrijk probleem dat door de overgang naar schone energie wordt opgeworpen, is hoe hernieuwbare energie breder toegankelijk kan worden gemaakt, met name voor bevolkingsgroepen met een laag inkomen, aangezien energie van fundamenteel belang is voor sociale en economische ontwikkeling. Daarom is passende overheidssteun nodig, die kan worden bereikt door de toegang tot kapitaal te waarborgen door middel van goedkope financiering en vermindering van financiële risico’s.

De situatie is bijzonder acuut gezien de recente wereldwijde stijging van de rentetarieven, waardoor de financiën van ontwikkelingslanden onder druk komen te staan, en de hoge kapitaalintensiteit van schone energietechnologieën. Ondanks hun duidelijke relevantie zijn de kapitaalkosten en het passende beleid voor risicobeperking momenteel niet goed vertegenwoordigd in de modellen die de door het IPCC beoordeelde scenario's genereren. In hun paper laat het onderzoeksteam zien dat ze een belangrijk instrument zijn om een rechtvaardige klimaattransitie te waarborgen.

Kloof op het gebied van klimaatfinanciering

Friedemann Polzin: Op de COP29-conferentie in Bakoe hebben de onderhandelaars afgesproken dat tegen 2035 minstens 300 miljard dollar uit het 'Globale Noorden' als publieke investeringen naar ontwikkelingslanden zal vloeien. Maar om te voldoen aan de redelijke eisen van deze landen van ten minste 1,3 biljoen dollar per jaar, en zo de 'klimaatfinancieringskloof' te dichten, moet er meer financiering worden gemobiliseerd uit alle bronnen, inclusief de particuliere sector. Het afbouwen van de risico's van die investeringen, zoals we in onze simulaties hebben gedaan, zou resulteren in een veel goedkopere en snellere energietransitie in landen met hoge kapitaalkosten, vooral zonder strenger klimaatbeleid.

Heroverweging van de 'risico's' van beleggingen

Klimaatstabilisatie vereist de mobilisatie van substantiële investeringen in koolstofarme en koolstofvrije technologieën, vooral in opkomende en zich ontwikkelende economieën. De toegang tot stabiele en betaalbare financiering verschilt echter sterk van land tot land. Modellen die worden gebruikt om de energietransitie te evalueren, maken geen onderscheid tussen regionale financieringskosten en kunnen daarom geen risicodelingsmechanismen voor hernieuwbare elektriciteitsopwekking bestuderen.

Wanneer de CoC van ontwikkelingslanden convergeert naar die van ontwikkelde landen, zou de vraag naar hernieuwbare energie met 10% toenemen.

In deze studie hebben de onderzoekers de empirisch geschatte kosten van kapitaal, gedifferentieerd per land en technologie, opgenomen in een ensemble van vijf klimaat-energie-economiemodellen. Ze kwantificeerden de extra financieringskosten van decarbonisatie die door ontwikkelingsregio's worden gedragen en verkenden beleid voor convergentie van risicopremies tussen landen. De resultaten geven aan dat wanneer de CoC van ontwikkelingslanden convergeert naar die van ontwikkelde landen, de vraag naar hernieuwbare energie met 10% zou toenemen. Een verlaging van de CoC zou ook de klimaatfinancieringskloof gedeeltelijk kunnen verkleinen, namelijk het verschil tussen de financiering die nodig is om het 1,5-gradentraject te bereiken en de huidige toezeggingen.

Conclusie? Het verlichten van financiële beperkingen komt zowel het klimaat als de rechtvaardigheid ten goede als gevolg van meer hernieuwbare en betaalbare energie in de ontwikkelingslanden. Dit benadrukt het belang van eerlijke financiering voor de beschikbaarheid, betaalbaarheid en duurzaamheid van energie, evenals de noodzaak om financiële overwegingen mee te nemen in modelgebaseerde beoordelingen.

Onderzoeksteam

Het onderzoeksteam bestond uit zeventien onderzoekers uit Duitsland, Griekenland, Nederland (Planbureau voor de Leefomgeving, Universiteit Utrecht en Universiteit Maastricht), Italië, Zwitserland, de VS en het Verenigd Koninkrijk.

Meer informatie

Lees het artikel 'Reducing the cost of capital to finance the energy transition in developing countries' van Calcaterra et al. (2024) in Nature Energy (Open access):

Of neem contact op met Friedemann Polzin: f.h.j.polzin@uu.nl