Talkshow: Democratie door een nieuwe bril

Niet iedereen heeft dezelfde ideeën over - of lijkt even tevreden te zijn met - de manier waarop democratie werkt. Wereldwijd is democratie voor veel mensen een recente verworvenheid. Maar sommigen voorspellen nu al haar ondergang. Is democratie toe aan vernieuwing? Wellicht is er inspiratie te vinden in de dierenwereld...

In de eerste aflevering van de talkshow Science and Society reflecteren drie gasten op het functioneren van democratie in verschillende contexten:
 

• Liesbeth Sterck, hoogleraar Ecologische Determinanten van Gedrag
• Marcel Boogers, bijzonder hoogleraar Democratie en Transitie
• Jacqueline Tellinga, auteur en gebiedsontwikkelaar

Lessen uit het dierenrijk

De gangbare opvatting is dat democratie begon in het oude Athene, maar studies naar diergedrag laten zien dat democratische principes niet uniek zijn voor mensen. Onderzoek bestrijdt ook het populaire idee dat dominante, agressieve leiders de scepter zwaaien in het dierenrijk.

Om dit te illustreren neemt Liesbeth Sterck ons mee in de sociale wereld van apen. Een wereld, zo stelt ze, die opereert volgens vergelijkbare democratische principes als de onze. De reden is simpel: het helpt ze overleven. Deel uitmaken van een groep, normen volgen en compromissen sluiten zijn nodig om roofdieren en honger af te weren. Wanneer een makaak de beslissing van de groep accepteert, bijvoorbeeld om naar rechts te gaan in plaats van naar links om voedsel te zoeken, is dat een fundament van democratie, stelt Liesbeth.

Democratie is een vreedzame manier om conflicten te reguleren.

Wat is democratie eigenlijk?

Opvattingen over democratie lopen sterk uiteen, zoals blijkt uit deze interviews met Utrechtse studenten. De een ziet democratie als de wens van de meerderheid. Voor de ander is democratie: ‘Ik vraag iets en dan moet er gelijk iets gebeuren', reflecteert Marcel Boogers. Volgens hem leiden deze verschillende ideeën over wat democratie is of zou moeten zijn, vaak tot grote teleurstellingen en conflicten. Toch, betoogt hij, is dat precies waar democratie om draait - zowel voor mensen als voor dieren. Democratie is een vreedzame manier om conflicten te reguleren. Een manier om te voorkomen dat we elkaar in de haren vliegen.

Hoe kunnen we democratie nieuw leven inblazen?

Als democratie de voorkeursvorm van bestuur blijft, hoe kunnen we deze dan vernieuwen? Jacqueline Tellinga geeft een voorbeeld van participatieve democratie in de praktijk. Ze vertelt hoe mensen in een gemeente samenkomen om te beslissen welke huizen ze willen bouwen en waar. Het illustreert hoe een stad zelfbeschikking op straatniveau kan ondersteunen en, zo stelt Tellinga, bredere democratische innovaties kan inspireren.