Scholieren maken zich het Nederlandse volkslied eigen via HowToWilhelmus
In 2017 besloot de regering dat alle scholieren in Nederland het Wilhelmus in zijn historische context moeten leren kennen: ‘om de kennis over onze gedeelde geschiedenis, waarden en vrijheden te vergroten. Deze maken ons tot wat we samen zijn’.
Naar aanleiding van dit besluit hebben onderzoekers van de Universiteit Utrecht, het Meertens Instituut en de Universiteit Antwerpen, samen met SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Dyzlofilm, Nationale Opera & Ballet en het Nederlands Philharmonisch Orkest vanuit een NWO KIEM project een online lespakket ontwikkeld voor leerlingen van 12-15 jaar. Op HowToWilhelmus vinden leerlingen en docenten een documentaire en lesmateriaal over de tekst en de muziek van het Wilhelmus.
Open eindjes in het onderzoek
Het regeringsbesluit bracht maatschappelijk rumoer teweeg. Basisscholen protesteerden bijvoorbeeld dat ze allang wat deden met het Wilhelmus en niets zagen in staatspedagogiek of verplicht nationalisme. In het zojuist gepubliceerde rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau, Denkend aan Nederland, wordt in deze discussie geen stelling genomen: ‘Dat betekent dat we geen antwoord geven op de vraag of op scholen het Wilhelmus gezongen moet worden’.
Wilhelmus Challenge
Met HowToWilhelmus zetten de samenwerkende organisaties het onderwerp voor middelbare scholen wel op de kaart, met als centrale boodschap: de geschiedenis van het Wilhelmus is nooit af, als leerlingen er deel van uit gaan maken. En dat kan door hen kennis aan te reiken en hen ervaringen op te laten doen. We laten zien dat de historische kennis over het Wilhelmus allerlei open eindjes heeft. Wie het lied schreef, weten we nog steeds niet, al zoeken onderzoekers nu met nieuwe computationele middelen naar een antwoord. Een challenge uitgeschreven in het kader van het Digital Humanities congres in Utrecht, brengt het definitieve antwoord op die vraag begin juli 2019 mogelijk dichterbij.
Wilhelmus als nationaal symbool?
We bekijken met leerlingen ook het Wilhelmus als nationaal symbool. In de Nederlandse samenleving van nu is dat ‘samen’ niet vanzelfsprekend en daarom wordt het Wilhelmus ingezet als teken van nationale eenheid, maar dat lied zelf staat historisch gezien eerder symbool voor verdeeldheid. Het Wilhelmus is het product van een verscheurde gemeenschap die voor een moeilijke keuze stond. Toen zich tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje het begin van een nieuw Nederland begon te vormen, moest iedereen bepalen wie hij of zij wilde steunen. Het Wilhelmus werd geschreven om groepen van politiek en religieus zeer verdeelde burgers te verenigen, door potentiële zangers (medestanders) ervan te overtuigen dat een opstand tegen de Spaanse koning te rechtvaardigen was en door steun te vragen voor Willem van Oranje als leider in die opstand.
Uiteenlopende versies
In de eeuwen daarna verdween het Wilhelmus niet van het repertoire, al veranderden zowel de betekenis die men eraan hechtte als de manier waarop de tekst gezongen werd. Op de website zijn uiteenlopende muzikale versies van het lied te beluisteren, van een Frans spotliedje dat de oorspronkelijke melodie leverde tot de plechtige versie die in 1932 officieel als ons volkslied werd ingesteld.
Wat betekent het Wilhelmus voor jou?
Betekenis van het Wilhelmus voor jou
Aan opgroeiende generaties van nu legt het Wilhelmus vragen voor over saamhorigheid en engagement. Het zingen van het volkslied kan worden gemarkeerd als een moment waarop ieder voor zich vragen stelt over de koers van het land waarin hij of zij woont en zijn of haar eigen betrokkenheid bij de toekomst van dat land. De website HowToWilhelmus.nl wil daaraan bijdragen. Scholieren kunnen zich verdiepen in de historische en muzikale context, hun eigen muzikale versie maken, en zelf een oordeel vormen over wat het Wilhelmus voor hen betekent.
