Samen werken aan schone lucht
Is stoken het nieuwe roken? Volgens sommige tegenstanders wel. Het stoken van hout in de kachel of open haard stuit op steeds meer weerstand en de overlast van houtrook leidt tot veel discussie. Het onderzoeksproject ‘CHARRED’ richt zich op de effecten van houtrook op gezondheid. Fleur Froeling en haar collegawetenschappers van het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de faculteit Diergeneeskunde werken samen met burgers om onderzoek te doen naar de gezondheidseffecten van houtrook.
Bij houtverbranding komen schadelijke stoffen vrij, zoals fijnstof, benzeen en koolmonoxide vrij. Dat is slecht voor de luchtkwaliteit. Vooral bij hoge houtrookniveaus kunnen mensen met luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, maar ook ouderen en kinderen meer en eerder klachten ervaren dan anderen. Veel mensen maken zich dan ook zorgen over het effect van houtverbranding op de luchtkwaliteit en hun gezondheid.
Burgerparticipatie
Fleur Froeling en collega’s van het IRAS onderzoeken samen met zo’n honderd burgers de impact van houtrook op gezonde lucht. ‘We betrekken deze burgers vanaf het begin tot het eind bij ons onderzoek’, vertelt Froeling. ‘We inventariseren samen welke vragen zij belangrijk vinden, en hoe we die eventueel kunnen beantwoorden. Door hierover in gesprek te gaan, hebben we ons onderzoek echt samen met de met hen opgezet.’ Ook het verzamelen van resultaten gaan ze samen doen, net als de analyse, het schrijven van de publicaties, en zelfs het communiceren over de uiteindelijke resultaten.
130 unieke vragen
In Amsterdam begon het team met het verzamelen van vragen van inwoners van deze stad over houtrook. Dat gebeurde via bijeenkomsten en via nieuwsbrieven en social media kanalen van organisaties als de GGD en het RIVM. In totaal kwamen er 130 unieke vragen binnen. Tijdens burgerbijeenkomsten werden daarvan de belangrijkste geselecteerd. Die gingen over gezondheid en duurzaamheid, bijvoorbeeld:
- Wat doet houtrook met de gezondheid van mijn luchtwegen?
- Wat zijn de lichamelijke gevolgen van het inademen van houtrook, op de korte en lange termijn?
- Wat is de beste manier om hout te stoken?
- Is er een duurzame manier om hout te stoken?
Op basis van die vragen zijn verschillende onderzoeksvoorstellen ontwikkeld. ‘We staan nu op het punt om te starten met die projecten’, aldus Froeling. ‘Zo gaan we tijdens het stookseizoen de effecten van houtrook op de luchtwegen bekijken op vier door burgers gekozen locaties. Door het partnerschap met de inwoners van Amsterdam ontstaan mooie dingen. Het biedt nieuwe perspectieven en een goede inkijk in wat burgers belangrijk vinden. En hopelijk krijgen zij ook een inkijkje in ons werk en kunnen we van elkaar leren.’
Zorgen van burgers staan centraal
CHARRED is onderdeel van het Europese CitieS-Health project dat zich richt op burgerwetenschap of ‘citizen science’. In vijf Europese steden - naast Amsterdam ook Barcelona in Spanje, Ljubljana in Slovenië, Lucca in Italië en Kaunas in Litouwen - helpen inwoners van deze steden met het ontwerpen en uitvoeren van experimenten om te onderzoeken hoe vervuiling in hun leefomgeving de gezondheid beïnvloedt. In iedere stad staat een andere vraag centraal.
Wetenschappers van het IRAS willen met hun onderzoek bijdragen aan een betere wereld. Dat doen ze door te luisteren naar de vragen en zorgen van mensen, en door complexe vraagstukken te onderzoeken over de grenzen van disciplines heen.