Riviergebieden overgenomen door invasieve planten

Rivieren zijn snelwegen voor de verspreiding van invasieve exotische planten. Deze planten verdringen steeds meer de oorspronkelijke planten en veroorzaken een verhoogd overstromingsrisico. Exoten zoals de Japanse Duizendknoop en de Reuzenbalsemien groeien sneller en vormen dichtere vegetaties in de Europese uiterwaarden dan de oorspronkelijke vegetatie. Dit blijkt uit onderzoek van Deltares, de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit en het Duitse Instituut voor Uiterwaardecologie. Dit fenomeen is ook zichtbaar in Nederlandse riviergebieden.

Met name op plekken waar de rivier nieuw zand heeft neergelegd, verspreiden exoten zich als een pest. De dichte plantengroei geeft meer weerstand aan de stroming en dat zorgt voor een verhoogd overstromingsrisico in de zomer en de herfst.

Anderhalve eeuw berekende rivierontwikkeling

Mijke van Oorschot (Universiteit Utrecht/Deltares) en collega-onderzoekers combineerden een bestaand computermodel voor waterstroming en afzetting van zand met een nieuw model voor vestiging, groei en afsterven van planten. In dit geval wilgen, populieren en de Japanse Duizendknoop. ‘Modelresultaten lieten zien dat in het ergste geval de invasieve soort al binnen een paar jaar dominant was en waterstanden met ongeveer 35% verhoogde. Rivieren in Noordwest Europa lieten vergelijkbare patronen zien’, aldus Van Oorschot.

Meer risico op overstroming door Japanse Duizendknoop

De Japanse Duizendknoop is een plant die ruim anderhalve eeuw geleden als sierplant naar Nederland is gehaald, en nu door zijn massale verspreiding voor veel problemen zorgt. De modelresultaten laten zien dat deze plant de natuurlijke oeverplanten wegconcurreert. Zijn dichtere begroeiing houdt het water beter tegen dan typische Nederlandse oeverplanten zoals wilgen en populieren. Daardoor stroomt de rivier langzamer, en wordt de waterstand nog hoger bij hoogwater. Dit zorgt voor meer risico op overstroming in de zomer en herfst, als de Japanse Duizendknoop op zijn grootst is.

Tussendoortje?

In Japan heeft de Japanse Duizenknoop meer concurrentie van de lokale plantensoorten, en wordt de plant juist gezien als waardevol. Met name de jonge scheuten worden gegeten als lekker tussendoortje en de wortels worden gebruikt voor medicinale doeleinden. In Nederland is de plant niet beschermd, en er zijn talloze recepten voor salades, muffins, taarten en purees. Ook wildplukkers kunnen bijdragen aan verspreiding van de soort. ‘Zorg er daarom wel voor dat je onderweg geen stukken van de plant verliest en gooi geen plantenresten bij het GFT afval of op composthopen, want delen van stengels en wortels groeien weer uit tot nieuwe planten. Dit verklaart mede de snelle verspreiding’, aldus van Oorschot.

Dit onderzoek is gedaan in samenwerking tussen de Universiteit Utrecht, Deltares, de Radboud Universiteit Nijmegen en het Instituut voor uiterwaardecologie in Duitsland.