‘Relaties zijn werk, en niet altijd leuk’

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat één op de drie getrouwde stellen gaat scheiden. De Nederlandse Vereniging van Familie- en erfrecht Advocaten en Scheidingsmediators vragen op 14 september hiervoor aandacht op de Dag van de Scheiding. Catrin Finkenauer is hoogleraar bij Interdisciplinaire Sociale Wetenschap en doet onderzoek naar relaties, jeugd en onder meer naar vechtscheidingen. We stelden haar enkele vragen over scheiden en relaties.

Waarom neemt het aantal scheidingen toe?

‘Als je naar relaties in historische context kijkt, is er veel veranderd. In de jaren vijftig trouwde je omdat het hoorde. Het had en gaf de man en vrouw een functie. Het was een tijd van moral obligation waarin partners niet veel keuzes hadden en een relatie in stand houden “zo hoorde”.

Door maatschappelijke veranderingen zoals emancipatie, globalisering, meer communicatiemogelijkheden, veranderde die ‘morele verplichting’ naar freedom and choice: het recht om vrij te zijn en te kunnen kiezen. Dat veranderde ook liefdesrelaties.

Die relatie is er nu een van de zoveel die mogelijk zijn en er is altijd de ‘dreiging’ dat er misschien ergens nog wel iets beters is. We hebben er hoge verwachtingen van, een partner moet een beste vriend zijn, een inspirator, een steun én er moet goede seks zijn. We willen geen relatie in stand houden waarbij we iets van onszelf moeten opofferen. Dit alles vertaalt zich in meer scheidingen.’

Gaan mensen tegenwoordig te snel uit elkaar?

Finkenauer: ‘Mijn motto is dat relaties werk zijn, en niet altijd leuk. Net als mensenlevens hebben relaties verschillende periodes, goede, maar ook slechte. Van bijvoorbeeld ziekte, of veel verplichtingen, en de vraag is dan hoe ver je daarin wil gaan. We zitten nu in een periode waarin vrijheid en het wegvallen van morele verplichting een grote plek inneemt.

Er zijn sinds de jaren zestig steeds meer scheidingen, en het aantal alleenwonenden neemt toe. De individualisering is wereldwijd enorm toegenomen, het draait veel om onafhankelijkheid: ‘ik kan het alleen, ik ben niet van anderen afhankelijk’. Het nadeel daarvan is dat mensen niet meer goed weten hoe ze om hulp moeten vragen, ook niet binnen een relatie.

Om een relatie dan in stand te houden moet je hard werken, vooral wanneer je in een mindere periode zit. Hard werken betekent dat je niet de gemakkelijke weg kunt nemen, moet blijven praten en je niet moet denken dat je de ander wel kent.’

Zorgvuldig en respectvol uit elkaar gaan: kan dit eigenlijk wel?

‘Vergevingsgezindheid is heel belangrijk bij respectvol uit elkaar gaan. Daarnaast spelen de sociale netwerken een rol.

Een goede voorspeller van de slagingskans van een relatie is de mate waarin de sociale netwerken van de partners met elkaar verweven raken. Bij scheiding ‘moeten’ die netwerken weer ontvlochten worden, omdat het meestal niet mogelijk is met beide gescheiden partners een goede relatie te hebben. Zonder kinderen gaat dat vaak wel goed als beide partners een eigen sociaal netwerk hadden.

Als er wel kinderen zijn, spelen deze netwerken een heel belangrijke rol en moeten ze opletten dat ze de partners niet uit elkaar drijven of bijdragen aan conflicten. Als mensen uit het netwerk, bijvoorbeeld opa’s en oma’s, steunend zijn en zich niet negatief uitlaten over de ex-partner, speelt dat een belangrijke rol bij de harmonie.’

We willen geen relatie in stand houden waarbij we iets van onszelf moeten opofferen.

Wanneer ontstaat een vechtscheiding?

‘Dat verloopt heel verschillend. Mensen hebben er vaak een ‘lineair’ beeld van: er wordt een scheiding aangevraagd, daarna ontstaat er ruzie over alles wat daaruit voortkomt. Dat beeld klopt niet altijd. Mensen kunnen nu ook ‘als vrienden uit elkaar’ gaan. Maar dat is vaak tijdelijk. Als er een nieuwe partner in beeld komt en een nieuw kind, kan de vlam alsnog in de pan slaan.

Maar we weten verder eigenlijk nog vrij weinig van dit traject. Dat willen we verder onderzoeken. Ook weten we weinig over de rol van sociale normen. Zo was het tot begin van de eeuw ongebruikelijk dat vaders gezag na scheiding opeisten en was alles wat met kinderen te maken had de taak van de moeder. Dit is duidelijk aan het veranderen. Denk bijvoorbeeld aan de huidige discussie over vaderschapsverlof.’
 

Onderzoeksthema Jeugd

Wil je maatschappelijke problemen aanpakken, dan kun je het beste beginnen bij kinderen. Het Utrechtse onderzoeksthema Dynamics of Youth investeert in een veerkrachtige jeugd. Wetenschappers uit alle vakgebieden werken samen om kinderontwikkeling beter te leren begrijpen. Hoe helpen we kinderen en jongeren groeien en bloeien in onze snel veranderende samenleving?